بازنمايي عنصر شور و احساس در آيين‌هاي محرّم

پژوهش حاضر، به روش كيفي، مبتني بر نظريه تفسيري كليفورد گيرتز انجام گرفته. مسئله اصلي در اين پژوهش، توصيف عناصر شور و احساس در مناسك محرّم، با تأكيد بر فهم چيستي آن در قالب دينِ زيسته ‌است. واحد تحقيق آن دسته از يافته‌هاي آييني است كه بيشتر عنصر شور و احساس در آن متجلّي است مانند: (سياه‌پوشي، سينه‌زني، زنجير‌زني، قمه‌زني و تعزيه) كه محقق آنها را به شيوه قوم‌نگاري ديني بازنمايي نموده است. راه رسيدن به چنين هدفي ساده نبود، بلكه مستلزم انتخاب روشي پيچيده و تركيبي بود كه محقق را واداشت به روش مشاهده مشاركتي و مصاحبه با پيشكسوتان آيين محرّم به گفتگو بنشيند. در فرايند تجزيه و تحليل يافته‌هاي ذكر شده به شكل تفسيري، پژوهشگر به شرح اين واقعيّت پرداخته كه آيين محرّم بازتوليدكنندۀ هويت ديني و فرهنگي بوده است، و آيين‌ها، همان باور ديني مناسك‌گزار‌انند كه به عينيّت درآمده. حاصل مصاحبه‌ها و نتيجه مشاهده محقق نشان داد كه شور، احساس، و حركت به‌عنوان روح مناسك‌اند، و طبيعتِ آيين محرّم متمايل به محاكات و ديده شدن است. نتيجه به دست آمده ثابت كرد كه آيين محرّم از يك طرف، مؤلفه‌هايي هويت‌ساز‌ و تقويت‌كننده ساخت اجتماعي‌‌اند، كه توانسته‌اند در بازتوليد روحيه، ارتباطات جمعي، روابط درون‌گروهي، پيوندهاي اجتماعي، آگاهي جمعي، و بازسازي باورهاي ديني نقش‌آفريني كنند، و از طرف ديگر، پيوند‌دهنده گذشته و حال بوده‌اند.محقق در پايان به اين جمع‌بندي رسيده كه فهم رابطه شور و احساس در مناسك و آيين ديني راه رسيدن به حقيقت دين را هموار خواهد كرد.