برآورد اثرهاي ژني و وراثت‌‌پذيري برخي از ويژگي‌هاي كمي در گوجه‌‌فرنگي با استفاده از روش تجزيه ميانگين نسل‌‌ها

Evaluation of Gene Effects and Heritability of Quantitative Traits in Tomato through Generation Mean Analysis1

به‌منظور برآورد وراثت‌‌پذيري و روش عمل ژن‌هاي كنترل‌‌كننده برخي ويژگي‌هاي ريخت‌‌شناسي در گوجه‌فرنگي، تلاقي بين رقم تجاري پيتوارلي (P1) و رقم محلي گوجه‌فرنگي گيلان (P2) صورت گرفت. سپس والدين به همراه نسل‌‌هاي اول (F1)، دوم (F2)، تلاقي برگشتي اول (BC1) و دوم (BC2) در قالب طرح بلوك‌‌ كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه پژوهشي واقع در دانشكده كشاورزي دانشگاه گيلان كشت شدند. نتيجه‌هاي حاصل از تجزيه ميانگين نسل‌‌ها نشان داد كه مدل سه پارامتري افزايشي- غالبيت، بهترين مدل در كنترل ژنتيكي در همه ويژگي‌ها به جز ويژگي وزن ميوه و عملكرد بود، در حالي كه در ويژگي وزن ميوه افزون بر اثرهاي افزايشي و غالبيت، اثرهاي اپيستازي افزايشي × افزايشي ژن‌ها نيز نقش داشتند و مدل شش عاملي در كنترل ويژگي عملكرد مؤثر بود و اثرهاي اپيستازي غالبيت × غالبيت ژن‌ها اهميت بيشتري نسبت به ديگر اپيستازي‌‌ها در كنترل اين ويژگي داشتند. افزون بر اين، اثرهاي افزايشي ژن‌ها تأثير زيادي در كنترل ويژگي‌هاي تعداد برگ زير اولين گل‌‌آذين، ارتفاع بوته، طول و عرض برگ، طول گلبرگ و كاسبرگ، تعداد ميوه، وزن ميوه و عملكرد داشت، در حالي‌‌كه ويژگي‌ تعداد روز تا تشكيل اولين جوانه گل بيشتر زير كنترل اثرهاي غالبيت ژن‌ها قرار داشت. ميانگين وراثت‌‌پذيري عمومي و خصوصي براي ويژگي‌هاي مورد بررسي به ترتيب بين 0/55 تا 0/91% و 0/47 تا 0/76% متغير بود و تعداد ژن‌ها نيز براي اين ويژگي‌ها بين 1 تا 39 ژن برآورد شد.

In order to estimate heritability and magnitude of genes action in some quantitative traits in tomato, ‛Peto Early’ cultivar (P1) and Guilan local variety (P2) were crossed. Parents, F1, F2, BC1 and BC2 generations were planted in a randomized complete block design with three replications in research field, College of Agricultural Sciences, University of Guilan, Rasht, Iran. The results of analysis of variance indicated that mean squares in generations were significant for all traits. Therefore generation mean analysis was used to estimate genetic parameters of all traits with six generations. Generations mean analysis showed that additive − dominance model was the best model in genetic to control of all studied traits except average weight of fruits and yield for which in addition to additive and dominance gene effects, while in addition to additive and dominant gene effects, the epistasis effects consist of additive × additive was involving in the weight of fruits, and the six-parameter model was effective in controlling the yield and the epistasis effects consist of the dominance × dominance of the genes were more important than other epistasis in controlling this trait. Furtheremore, the results revealed that the additive effects of genes had the highest effects on inheritance of almost all traits such as number of leaf node before first infloresence, plant height at date of flower bud formation, leaf length, leaf breadth, petal and sepal length, number of fruits in truss, average weight of fruits and yield, while days to formation of first flower was often controlled by dominance effects of genes. Average broad sense and narrow sense heritability were between 0.55-0.91 and 0.47-0.76 percentage, respectively. Number of genes involving in expression of the studied traits were estimated to be 1 to 39 genes.