تعاملات مفاهيم «امت اسلامي» و «تكافل اجتماعي» با رويكرد قرآني

نظامات زندگي در هر جامعه‌اي به منظور پاسخ‌گويي به نيازها و متناسب با مباني اعتقادي و ارزش‌هاي فرهنگي آن جامعه شكل مي‌گيرند. موفقيت و پايداري اين نظام‌ها بيش از هرچيز ديگري در گرو سازگاري مباني آنها با قوانين و واقعيت‌هاي حاكم بر عالم هستي به‌ويژه عالم انساني است. نيازهاي معيشتي از جمله مهم‌ترين نيازهايي است كه براي پاسخ به آن تاكنون انواع متعددي از نظامات سوسياليستي و ليبراليستي و... تشكيل شده است. بدون ترديد يكي از مباني اصلي اين نظامات نوع نگرش آنها به واقعيت فرد و جامعه و نوع روابط موجود فيمابين آنهاست. مدعاي پژوهش حاضر آن است كه قرآن كريم براي عالم انساني مفهوم ويژه‌اي به نام «امت» را مطرح كرده است كه متفاوت از مفاهيم رايجي چون فرد و دولت است. اين مفهوم داراي آثار و احكام مهمي به‌ويژه در زمينه نيازهاي معيشتي انسان است. «تكافل اجتماعي» از جمله مهم‌ترين مفاهيم قرآني و اسلامي است كه در اين ارتباط و به‌عنوان يكي از اركان نظام تأمين اجتماعي و پاسخ‌گويي به نيازهاي معيشتي مطرح گرديده است. هدف پژوهش تبيين مفاهيم، مباني، ويژگي‌ها و تعاملات اين دو مفهوم در ارتباط با مسئله تأمين اجتماعي، در رويكرد اسلامي است. روش به‌كار گرفته در اين تحقيق از منظر هدف، از قبيل تحقيقات بنيادي−نظري است و از منظر ماهيت و روش در قلمرو تحقيقات توصيفي−تحليلي به حساب مي‌آيد. مقاله به اين نتيجه مي‌رسد كه در فرهنگ قرآني امت اسلامي به مثابه پيكري واحد معرفي شده كه ارتباط بين اعضاي آن، ارتباطي از جنس ولا و دستگيري است و از‌اين‌رو تكافل اجتماعي از خصائص امت اسلامي است كه در غياب آن هيچ سازوكاري قادر به حل موفقيت‌آميز و پايدار مشكلات معيشتي جامعه نخواهد بود.