مطالعه ميزان انتقال مجدد ماده خشك و فتوسنتز جاري در اندازه‌هاي متفاوت بذر چهار رقم گندم (Triticum aestivum L) در اقليم رشت

Study the amount of dry matter remobilization and current photosynthesis in different seed sizes of four wheat (Triticum aestivum L.) cultivars in Rasht

به ­منظور بررسي اثر اندازه بذر بر روند توليد و تجمع ماده خشك و انتقال مجدد مواد فتوسنتزي به دانه در چهار رقم گندم نان، آزمايشي در پاييز سال زراعي 92-1391 در مزرعه پژوهشي موسسه تحقيقات برنج كشور انجام شد. اين آزمايش به ­صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي در سه تكرار اجرا شد. تيمار­هاي مورد بررسي در اين تحقيق شامل اندازه قطر بذر در چهار سطح (2/25تا 2/50 ميلي­متر،2/50 تا 2/75 ميلي­متر، 2/75 تا سه ميلي­متر و بزرگ­تر از سه ميلي­متر) و رقم (كوهدشت، مغان 3، مرواريد و ژنوتيپ بومي) بودند. نتايج نشان داد رقم تأثير معني­داري بر ميزان فتوسنتز جاري، سرعت تشكيل عملكرد و عملكرد دانه داشت. اندازه بذر تأثير معني­ داري بر ميزان انتقال مجدد ماده خشك، كارايي انتقال مجدد، سهم انتقال مجدد، سهم فتوسنتز جاري، سرعت تشكيل عملكرد دانه، سرعت تشكيل عملكرد زيستي، عملكرد زيستي و عملكرد دانه داشت. بذر­هاي با اندازه بزرگ­تر از سه ميلي­متر بيش­ترين ميزان انتقال مجدد ماده خشك (345/17 گرم در متر مربع)، كارايي انتقال مجدد (32/28 درصد) و سهم انتقال مجدد (53/68 درصد) را به خود اختصاص دادند، در حالي­كه بذر­هاي با اندازه 2/25 تا 2/5 ميلي­متر بيش­ترين ميزان سهم فتوسنتز جاري (55/5 درصد) را داشتند. رقم مرواريد و بذر­هاي با اندازه 2/25 تا 2/5 ميلي­متر كم­ترين مقدار سرعت تشكيل عملكرد زيستي (60/41 كيلو­گرم در هكتار در روز)، عملكرد زيستي (10542 كيلو­گرم در هكتار)، سرعت تشكيل دانه (17/77 كيلو­گرم در هكتار در روز) و عملكرد دانه (3101/3 كيلو­گرم در هكتار) را به خود اختصاص دادند. اثر متقابل تيمار­هاي آزمايشي در هيچ يك از صفات معني­ دار نبود. بنابراين، ژنوتيپ بومي و اندازه بذر 2/75 تا سه ميلي­متر، به ­علت توزيع بهتر مواد فتوسنتزي، از نظر صفات مهم عملكردي مناسب­تر بودند.

In order to study the effect of seed size on the production and dry matter accumulation and remobilization of assimilates to the grain of four bread wheat cultivars, an experiment was carried out in 2012-2013 in research farm of Rice Research Institute. A factorial experiment arrangement in randomized complete block design with three replications was used. Treatments in this study consist of four levels of seed diameter size (2.25- 2.5 mm, 2.5- 2.75 mm, 2.75- 3 mm and larger than 3 mm) and cultivars (Kohdasht, Moghan 3, Morvarid and native genotype). Results showed that cultivar had significant effect on amount of current photosynthesis, rate of yield accumulation and grain yield. Seed size had a significant effect on amount of dry matter remobilization, remobilization efficiency, contribution of remobilization, contribution of current photosynthesis, rate of grain yield accumulation, rate of biological yield accumulation, biological yield and grain yield. Seed with size greater than 3 mm had the maximum amount of dry matter remobilization (345.17 g.m-2), remobilization efficiency (32.28%) and contribution of remobilization (68.53%), while the seeds with size 2.25- 2.5 mm had the maximum contribution of current photosynthesis (55.5%). Morvarid cultivar and seed size 2.25- 2.5 mm had the lowest rate of biological yield accumulation (60.41 Kg.ha-1.day-2), biological yield (10542 Kg.ha-1), rate of grain accumulation (17.77 Kg.ha-1.day-2) and grain yield (3101.3 Kg.ha-1). The interaction of experimental treatments was significant in no one characteristic. Therefore, Native genotype and 2.75- 3 mm seed size due to better distribution of assimilates in important yield characteristics were more suitable.