كليدواژه :
تلاقي دي‌آلل , قابليت تركيب پذيري خصوصي (SCA) , قابليت تركيب‌پذيري عمومي (GCA) , گندم , هتروزيس
چكيده فارسي :
هدف از تحقيق حاضر، مطالعه قابليت تركيب‌پذيري عمومي (GCA) والدين، تركيب‌پذيري خصوصي (SCA) هيبريدهاي نتاج و برآورد وراثت‌پذيري و هتروزيس براي عملكرد دانه و برخي از صفات زراعي در جهت توسعه ارقام گندم با عملكرد بالا بود. يك مجموعه داي‌آلل يك طرفه حاصل از شش ژنوتيپ گندم در يك طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در طي فصل زراعي 93-1392 در ايستگاه تحقيقات كشاورزي گچساران در شرايط ديم ارزيابي شدند. اختلاف معني‌دار بين ژنوتيپ‌ها براي تمام صفات مورد مطالعه، بيانگر تنوع قابل توجه در مواد ژنتيكي مورد استفاده بود. اثرات معني‌دار GCA و SCA نشان‌دهنده نقش عمل افزايشي و غير افزايشي ژن‌هاي كنترل‌كننده تمام صفات بود. نسبت ميانگين مربعات GCA به SCA و نسبت ژنتيكي ارجحيت عمل غيرافزايشي ژن را براي صفات مورد مطالعه نشان داد. وراثت‌پذيري عمومي براي تمام صفات مورد مطالعه بالا (0/67-0/99) بود كه نقش فاكتورهاي ژنتيكي را در كنترل اين صفات در مقايسه با اثرات غيرژنتيكي نشان داد. وراثت‌پذيري خصوصي براي تمام صفات پايين تا متوسط (0/06-0/37) بود. در بين والدين، رقم كوهدشت به عنوان بهترين تركيب‌شونده عمومي براي قدرت رشداوليه، تعداد روز تا رسيدن فيزيولوژيك، طول سنبله، طول پدانكل، خروج سنبله از برگ پرچم و عملكرد دانه بود. همچنين هيبريد DAMARA-6 × كوهدشت يك تلاقي با تركيب‌پذيري خصوصي مناسب براي تعداد صفات روز تا ظهور سنبله، تعداد روز تا رسيدن فيزيولوژيك، دوره پر شدن دانه، ارتفاع بوته، محتواي كلروفيل، دماي كانوپي، طول دانه و عملكرد دانه بود. انتظار مي‌رود اين تلاقي با دارا بودن هتروزيس مثبت براي عملكرد دانه، محتواي كلروفيل و طول دانه و هتروزيس منفي از نظر ارتفاع بوته، نتاج مناسبي توليد كند و به طور موفقيت‌آميزي در برنامه‌هاي توليد هيبريد به كار گرفته شود. با توجه به سهم بيشتر اثرات غير افزايشي در كنترل ژنتيكي صفات، بازده ژنتيكي گزينش آنها به ويژه در نسل‌هاي اوليه پايين مي‌باشد و گزينش براي بهبود ژنتيكي اين صفات مي‌بايست از نسل‌هاي پيشرفته اصلاحي آغاز شود.
چكيده لاتين :
For development of high yield wheat cultivars, this study was conducted to estimate the general
combining ability (GCA) of parents, specific combining ability (SCA) of hybrid progenies, heritability
and heterosis of grain yield and some agronomic traits. A partial diallel crosses which obtained in a set
of six wheat genotypes were sown in randomized complete block design at Gachsarann agricultural
research station in 2013-14 growing season under dryland condition. The results of this study revealed
a significant difference among the genotypes for all of the traits that indicating considerable genetic
variation. Significant effects of GCA and SCA indicated role of additive and non-additive gene action
in the control of all considered traits. The mean square ratio of GCA to SCA and Baker genetic ratio
showed a preponderance of non-additive gene action for all of the studied traits. Broad-sense
heritability was high (0.67-0.99) for all of them, which indicated the role of genetic factors compared
with non-genetic factors for controlling of these traits. Narrow-sense heritability was low to moderate
(0.06–0.37). Among the parents, Koohdasht was the best general combiners for early growth vigor,
days to maturity, spike length, peduncle length, flag leaf extrusion and grain yield. The Koohdasht ×
DAMARA-6 hybrid showed the best specific cross for days to heading, days to maturity, grain filling
period, plant height, chlorophyll content, canopy temperature, grain length and grain yield. These
hybrids showed positive and significant heterosis for grain yield, chlorophyll content and grain length
and negative heterosis for plant height. It is expected to produce desirable segregants and could be
exploited successfully in wheat improvement programs. In addition, because of preponderance of nonadditive
gene action for studied traits, particularly in the early generations, efficiency of genetic
selection was low and selection for genetic improvement of these traits must be retraced in advanced
generations.
