تجزيه ميانگين نسل ها براي برخي صفات زراعي و فيزيولوژيك تحت شرايط عادي و تنش كم آبي در گندم نان

Generation Mean Analysis for Several Agronomic and Physiologic Traits in Bread Wheat under Normal and Water Deficit Stress Conditions

در اين پژوهش نحوه وراثت برخي از صفات زراعي و فيزيولوژيك در نسل هاي مختلف حاصل از تلاقي دو رقم بم (والد متحمل به خشكي) و آرتا (والد حساس به خشكي) از طريق تجزيه ميانگين نسل ها در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه تبريز در سال زراعي 1393-1392 مورد مطالعه قرار گرفت. آزمايش به صورت كرت هاي خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در دو تكرار صورت پذيرفت. شرايط آبياري در كرت هاي اصلي و نسل هاي مورد نظر در كرت هاي فرعي قرار گرفتند. اثر متقابل نسل در شرايط آبياري تنها براي عملكرد دانه معني دار بود. با توجه به نتايج تجزيه ميانگين نسل ها براي صفات طول سنبله و وزن كاه، مدل سه پارامتري بهترين برازش را نشان داد. در صفت وزن هزار دانه در شرايط تنش كم آبي و وزن بوته در شرايط عادي براي مدل شش پارامتري، كاي اسكور غير معني دار شد كه نشان دهنده كفايت مدل شش پارامتري براي صفت مذكور بود. در ساير صفات، در هر دو شرايط كاي اسكور براي مدل شش پارامتري معنيدار بود. براي صفات طول سنبله و مساحت برگ پرچم درجه غالبيت بيشتر از يك و به ترتيب برابر 2/3 و 1/53 بود كه وجود پديدهي فوق غالبيت را در كنترل اين صفات نشان داد. وزن كاه در شرايط عادي، مساحت برگ پرچم و وزن هزار دانه در شرايط كم آبي داراي وراثت پذيري عمومي باال بودند. برآورد وراثت پذيري خصوصي براي همه صفات پايين بود. اين نتايج لزوم بهره برداري از اثرات غالبيت ژني را در برنامه هاي به نژادي گندم در صورت فراهم شدن شرايط توليد واريته هيبريد گوشزد مي كند

This experiment was conducted during 2013-2014 in Tabriz University research farm, Iran. In this research, the inheritance of some agronomic and physiological traits in different generations of Bam (tolerant to drought) and Artha (sensitive to drought) cross was studied in field conditions by generation mean analysis. The experiment was a split plot design using randomized complete blocks with two replications with the irrigation conditions in the main plots and generations in the sub-plots. The interaction between generations and irrigation conditions was significant only for grain yield. Based on the result of generation means analysis for the spike length and straw weight, the threeparameter model was found fitting the analysis. For the thousand-seed weight in the water stress condition and for the plant weight in the irrigation condition, a non-significant chi-square suggesting that the six-parameter model for these traits is suitable. For the other traits, the chi-square was significant in both conditions. For spike length and leaf area, the degree of dominance was greater than one (2.3 and 1.53, respectively) which showed the existence of over-dominance gene action in controlling these traits. Straw weight in normal condition, leaf area and thousand seed weight in the stress condition had a high broad-sense heritability. The narrow-sense heritability for all other traits was low, suggesting the need for exploiting dominance gene action in the breeding programs if hybrid varieties are produced in the bread wheat.