معرفي و سير تطوّر تفاسير واعظانه شيعه

تفسير واعظانه، گرايشي است مبتني بر وعظ و خطابه، در كنار ديگر گرايش‌هاي مفسران، براي هدايت و ارشاد و با محوريت مخاطب عام، كه خصايص و اسلوب ويژه‌اي دارد. مفسر مي‌كوشد به هر وسيله بر اثرگذاري تفسير خويش بيفزايد. دغدغه مفسر در آن به همراه مسائلي كه در ذهن مي‌پروراند، رشد معنوي افراد جامعه، و توجه‌دادن به سمت كمالات انساني است. از اين‌رو، ذيل هر آيه‌اي به‌تفصيل، مطالب مرتبط با آيه را ذكر مي‌كند و از نقل مطالبي كه كوچك‌ترين ارتباطي نيز با آيه داشته باشد، دريغ نمي‌كند. در كنار اين جامعيت، نظم و نسق تفسير به هم نمي‌خورد و مهم‌تر آنكه مخاطب را خسته و ملول نمي‌كند. نتايج اين پژوهش، كه به روش توصيفي تحليلي انجام شده، گوياي آن است كه ويژگي‌هاي هر عصري بر تأليف‌كردن يا نكردن تفاسير واعظانه اثرگذار بوده است. تفاسير واعظانه از نقل شفاهي در دوره پيدايش خود در سده نخست به نقطه اوج خود در دوره شكل‌گيري بزرگ‌ترين تفسير واعظانه شيعي در قرن ششم مي‌رسد. سپس با سپري‌كردن مراحل رشد خود، محوريت خود را تا قرن يازدهم حفظ مي‌كند. قرن دوازدهم و سيزدهم، دوره افول و كم‌رنگ‌شدن جنبه واعظانه در تفسير است. در قرن چهاردهم دوباره تفسير واعظانه، نمود خاصي پيدا مي‌كند و دو تفسير نگاشته مي‌شود؛ و در نهايت در پيمودن سير تكامل خود، در دوره معاصر و به دليل اهتمام مفسران به مسائل اجتماعي، تغيير ماهيت مي‌دهد و به سمت و سوي تفاسير هدايتي تربيتي گرايش مي‌يابد.