رويكردهاي كلامي و تحول ‌آفريني آن در مدرسه حله

تاريخ كلام اماميه در مسير رشد و تعالي خود تاكنون مدارسي را پشت سر نهاده كه هركدام نقش تحول‌آفريني در بالندگي انديشه كلامي اماميه داشته‌اند. در دو مدرسه نخستين مدينه و كوفه، همه باورها و بن‌مايه‌هاي اعتقادي شيعه، تكوين، تبيين و تدوين يافت. سپس مدرسه قم و بغداد، ميراث پيشين را با دو رويكرد متفاوت مدون كرد و انتقال داد. بعد از افول مدرسه قم و بغداد، يكي از مدارس سترگ شيعه كه از لحاظ جامعيت، تنوع و نوآوري، از مدارس سرآمد اماميه شد، مدرسه حله بود؛ مدرسه‌اي كه علاوه بر ايجاد تحول در ديگر علوم و فنون اسلامي، خاستگاه تحولات بسياري با رويكردهاي متفاوت در انديشه كلامي شيعه گرديد. رويكردي كه در اين مدرسه بيشتر به آن توجه مي‌شد، رويكرد فلسفي كلامي بود؛ ديگر رويكردها يا مغفول واقع شدند يا در حاشيه رويكرد غالب به چشم نيامدند. از اين‌رو در اين جستار از روند شكل‌گيري رويكردهاي كلامي مختلف در مدرسه حله و نقش آنها در تحول‌ كلام اماميه گزارش مي‌دهيم و زواياي مجهول اين مدرسه كلامي را بازنمايي مي‌كنيم.