چارچوب معيشت پايدار: راهبردى براى بقا و ارتقاى خانوار در سكونتگا ههاى غيررسمى

اسكان غيررسمى از جمله چالش هاى اساسى مديريت شهرى در سطح جهان، به ويژه در جوامع در حال توسعه است. خصوصيات و علل تكوين و گسترش اين پديده از يك كشور به كشور ديگر و حتى در درون يك كشور از يك مكان جغرافيايى به مكان ديگر متفاوت است. رويكردهاى مواجهه با اين پديده از ناديده گرفتن تا ريشه كن كردن و نهايتاً ارتقا و توانمندسازى متفاوت است. تقريباً از دهة 1320 ش كشور و مديريت شهرى در ايران، با اين پديده به شكل جديد مواجه بوده و به فراخور درك مسئولين شهرى از آن، نوع برخورد از تخريب تا بهسازى و توانمندسازى ساكنان متفاوت بوده است. تصويب سند ملى توانمندسازى و سامان دهى اسكان غيررسمى در اوايل دهة 1380 نقطة عطفى در رويكرد سازنده نسبت به اين مسئله بوده و پس از آن اقدامات بهسازى، سامان دهى كالبدى به روند رو به رشدى رسيده و دستاوردهاى مثبتى داشته است؛ ليكن رويكردهاى حاضر در برخورد با اسكان غيررسمى در زمينه هاى مختلف اجتماعى و اقتصادى كاستى هايى دارد. چارچوب معيشت پايدار، با نگاه همه جانبه به چگونگى بقا و معيشت ساكنان سكونتگاه هاى فقرزده، رويكردى مناسب براى پوشش اين كاستى ها، به منظور توانمندسازى و ارتقاى اجتماعى و اقتصادى خانوارها، است. روش اين تحقيق توصيفى تحليلى و براى گردآورى اطلاعات مورد نياز از روش كتابخانه اى و ميدانى بهره گرفته شده است. در روش ميدانى علاوه بر تكميل پرسش نامه (با استفاده از نمونه گيرى سيستماتيك يا منظم)، به منظور عمق بخشى به اطلاعات به دست آمده با 20 نفر از سرپرست خانوارها براى ترسيم حقايقى از داستان هاى زندگى آن ها مصاحبة عميق صورت گرفته است. در مقالة حاضر، بر اساس چارچوب معيشت پايدار، دارايي هاى ساكنان محله اسلا م آباد (نمونة مورد بررسى) سنجش شد كه نتايج حاصله بيانگر آن بود كه ميزان دارايى و سرماية ساكنان اين محله در زمين ههاى مختلف انسانى، مالى، فيزيكى، طبيعى، اجتماعى، و سياسى برابر نيست و به دليل آسيب پذيرى در زمينه هاى مختلف (قانونى، فرايندى، ضعف مديريت شهرى، آگاهى و اطلاع كم ساكنين) از ميزان اين دارايي ها نيزكاسته شده است. نگارندگان در اين نوشتار با نگاه چندجانبه به زندگى ساكنين اين محله به اين نتيجه رسيدند كه براى خروج ساكنين از چرخة فقر و توانمندسازى آنها، تنها نمي توان با توجه به يك بعد از زندگى موفق بود و بايد به دارايى و آسيب پذيرى آ نها از زواياى مختلف انسانى، مالى، فيزيكى، وتوجه شود و در پايان براى كاهش زمينه هاى آسيب پذيرى و افزايش سرمايه ها و دارايي هاى ساكنان اين محله، به منظور توانمندسازى ايشان، پيشنهاداتى در ابعاد مختلف بيان شده است.