نگرشي نو در تعيين جو تابستانه ايران

ادعاي نياز به بروز رساني تعريف فصول در نتيجه اين واقعيت شكل گرفته است كه در تعاريف هواشناختي و نجومي شرايط جو واقعي لحاظ نشده‌اند. در اين پژوهش با بهره‌گيري از داده‌هاي بازكاوي شده دما، فشار تروپوپاوز و ارتفاع ژئوپتانسيل پايگاه مركز ملي پيش بيني محيطي و مركز ملي تحقيقات جو طي سال‌هاي 1948 تا 2016، مشخصه‌هاي زماني فصل تابستان شامل زمان آغاز، اوج، دوام و پايان آن در گسترده ايران مورد ارزيابي قرار گرفته است. نتايج بر اساس شاخص مبتني بر دما(شاخص فيزيكي) با آستانه 25 درجه سلسيوس و دوام 10 روزه، آغاز فصل تابستان در گسترده ايران را 11 خرداد و پايان آن را 5 مهر نشان داده است. بر اساس شاخص مبتني بر تغييرات فشار سطح تروپوپاوز(شاخص ديناميكي) با آستانه فشار كمتر از 120 هكتوپاسكال و دوام ده روزه، آغاز فصل تابستان 14 خرداد و پايان آن 9 مهر مي‌باشد. نتايج ارزيابي بر اساس شاخص مبتني بر تغييرات ارتفاع ژئوپتانسيل تراز 1000 هكتوپاسكال(شاخص همديد؛ استقرار ناوه پارسي) با آستانه 50 متر و دوام ده روزه نيز آغاز و پايان فصل تابستان در گستره ايران را به ترتيب 30 ارديبهشت و 24 شهريور نشان داد. ميانگين سالانه طول دوره فصل تابستان بر اساس شاخص هاي فيزيكي، ديناميكي و همديدي، به ترتيب ۱۳۴، ۱۲۰ و ۱۱۹ روز برآورد گرديد. تحليل وردايي‌هاي زماني با آزمون‌هاي تاو كندال و آزمون نموداري منكندال دنباله‌اي نشان داد كه فراواني روزهاي استيلاي جو تابستانه بر گستره ايران بر اساس شاخص فيزيكي از روند افزايشي معني‌دار برخوردار است. بر اين اساس جو تابستانه ميل بر آغازگري زودتر و پايان‌پذيري ديرتر دارد. ضريب همبستگي تاو 0.39 و روندي افزايشي كاملاً معنادار سري زماني متوسط ميانگين منطقه‌اي دماهاي تابستانه دوره 69 ساله بيانگر تغيير اقليم حرارتي در منطقه است. شاخص هاي ديناميكي و بويژه همديد برعكس شاخص فيزيكي روند كاهشي استيلاي جو تابستانه را نشان مي‌دهند.