مقايسه زمين‌ شيميايي و توان كانه‌ زايي مس پورفيري در توده‌ هاي گرانيتوئيدي زون سنندج‌ سيرجان و زون اروميه‌ دختر: با استفاده از عناصر نادر خاكي

توده‌هاي گرانيتوئيدي از جمله سنگ‌هاي نفوذي مهم مرتبط با كانه‌زايي‌هاي مس پورفيري در ايران هستند كه اغلب در دو زون ساختاري اروميه‌ دختر و سنندج‌ سيرجان، هم به‌صورت كانه‌دار و هم به‌صورت عقيم ديده مي‌شوند. توده‌هاي گرانيتوئيدي در اين دو زون ساختاري به‌ترتيب در دوره‌هاي مزوزوئيك و سنوزوئيك بر اثر فرورانش ليتوسفر اقيانوسي نئوتتيس و ماگماتيسم حاصل از برخورد و ذوب‌بخشي پوسته پاييني تشكيل شده‌اند. از جمله زون‌هاي ساختاري مهم همراه با كانه‌زايي مس پورفيري، زون ساختاري اروميه‌– دختر است كه شامل توده‌هاي گرانيتوئيد بارور همچون توده نفوذي‌هاي سرچشمه، سونگون، ميدوك، دره زرشك علي‌آباد، پركام و دالي است. به موازات اين زون آتشفشاني نفوذي، زون ساختاري سنندج سيرجان است كه توده‌هاي گرانيتوئيدي غير بارور نظير توده‌هاي نفوذي الوند، حسن رباط، سياه‌كوه، بروجرد، آستانه و اليگودرز را شامل مي‌شود. بر اساس بررسي‌هاي انجام‌شده، از جمله ويژگي‌هاي زمين‌شيميايي توده‌هاي گرانيتوئيدي بارور در زون اروميه‌– دختر، مي‌توان به آنومالي مثبت Eu، غني‌شدگي LREE به HREE و نسبت‌هاي بالاي Lan/Ybn ،Sr/Y، Dyn/Ybn، Lan/Smn اشاره‌كرد. اما در مقابل ويژگي‌هاي زمين‌شيميايي بارز توده‌هاي گرانيتوئيدي نابارور در زون ساختاري سنندج‌ سيرجان نيز مي‌توان آنومالي منفي Eu، شيب ملايم از LREE به HREEو نسبت‌هاي پايين Lan/Ybn، Sr/Y، Dyn/Ybn، Lan/Smn را بيان‌كرد. تمامي ويژگي‌هاي ياد‌شده، نشان‌دهنده اين است كه در قياس با توده‌هاي بارور زون اروميه‌ دختر، توده‌هاي گرانيتوئيدي جاي‌گير‌ شده در زون سنندج‌– سيرجان به‌علت عدم ضخيم‌شدگي پوسته در زمان فرورانش ليتوسفر اقيانوسي، كنترل تفريق ماگمايي توسط تبلور‌بخشي پلاژيوكلاز و محتواي آب ماگمايي پايين، داراي توان كانه‌زايي پورفيري نيست. در صورتي‌كه جاي‌گيري توده‌هاي گرانيتوئيدها در بازه زماني اليگوميوسن، ضخيم‌شدگي حاصل از برخورد، تفريق ماگمايي بيشتر توسط تبلور‌بخشي هورنبلند كنترل‌ و موجب پديد‌آمدن احتمالي سنگ‌هاي شبه آداكيتي بارور و كانه‌زايي‌هاي مس پورفيري در زون اروميه‌ دختر شده است.