كاني شناسي، زمين شيمي و نحوه تشكيل كانسار اسكارن آهن گوزل دره، جنوب شرق زنجان

كانسار آهن گوزل­‌دره در 44 كيلومتري جنوب­‌شرق زنجان، در پهنه البرز غربي آذربايجان قرار دارد. نفوذ توده گرانيتوئيد گوزل­‌دره به درون سنگ­‌هاي كربناتي منطقه مورد بررسي، موجب دگرگوني مجاورتي، تشكيل اسكارن و كاني‌­سازي آهن همراه آن شده است. گرانيتوئيد گوزل­‌دره شامل گرانيت، گرانوديوريت و كوارتز مونزونيت و از نوع I است. اين گرانيتوئيد در محيط زمين­‌ساختي كمان آتشفشاني و حاشيه فعال قاره‌­اي تشكيل‌شده است و در محدوده سنگ­‌هاي كالك­‌آلكالن پتاسيم بالا و دسته شوشونيتي قرار مي­‌گيرد. كاني­‌سازي آهن اغلب به شكل توده‌­هاي نامنظم، عدسي و رگه‌­اي با خلوص زياد يافت مي­‌شود. مگنتيت فراوان­‌ترين كانه سازنده كانسار است و هماتيت، پيريت و كالكوپيريت كاني­‌هاي فرعي هستند. با توجه به ويژگي­‌هاي سنگ­‌شناختي، كاني­‌شناختي و زمين­‌شيميايي، كانسار اسكارن آهن گوزل­‌دره در سه مرحله تشكيل‌شده است: 1 جاي‌گيري توده گرانيتوئيد گوزل­‌دره و دگرگوني همبري سنگ­‌هاي ميزبان كربناتي و تشكيل مرمر با بافت گرانوبلاستيك و كاني­‌هاي سيليكات كلسيم (منيزيم) بدون آب، 2 متاسوماتيسم و جانشيني كه در ادامه مرحله قبلي رخ‌داده و با كاني­‌سازي جزئي مگنتيت در زون پيش‌رونده اسكارن همراه است و 3 سرد‌شدن توده گرانيتوئيد گوزل­‌دره و سامانه گرمابي ماگمايي وابسته به آن كه با تشكيل كاني­‌هاي اپيدوت، ترموليت (اكتينوليت)، سرپانتين، تالك، كلريت، كلسيت و كوارتز در زون پس‌رونده اسكارني همراه بوده و مسئول كاني­‌سازي اصلي آهن است. عملكرد فرايندهاي سوپرژن و هوازدگي بر روي سامانه بالا موجب تشكيل كاني­‌هاي هماتيت، گوتيت، ليمونيت، مالاكيت و آزوريت شده و كاني‌ها و بافت­‌هاي اوليه از پيش موجود را متلاشي‌ كرده است.