شواهد كاني سازي مس پورفيري در منطقه چشمه خوري، شمال غرب بيرجند: زمين‌ شناسي، دگرساني، كاني سازي، ژئوشيمي، سيالات درگير و ايزوتوپ پايدار

منطقه چشمه­‌خوري بخشي از پهنه آتشفشاني نفوذي در غرب بلوك لوت و شمال‌­غربي­ شهر بيرجند است. اين محدوده­ شامل برون‌زدهايي از سنگ­‌هاي آتشفشاني و آذرآواري ائوسن بوده كه واحد­هاي نيمه­‌عميق با تركيب گابروديوريتي تا گرانوديوريتي در آنها نفوذ كرده‌اند. دگرساني‌­هاي اصلي شامل پروپليتيك، آرژيليك، كوارتز سريسيت پيريت و سيليسي است. كاني‌­سازي اغلب به‌صورت رگچه‌­­اي و پراكنده در زون­‌هاي دگرساني كوارتز سريسيت‌ پيريت، آرژيليك سيليسي و پروپليتيك و پراكنده در زون دگرساني آرژيليك ديده مي­‌شود. تنها كاني­ سولفيدي اوليه شناسايي‌شده در منطقه پيريت است. به‌دليل تأثير زياد فرايندهاي هوازدگي بر كاني­‌سازي اوليه، كاني‌سازي ثانويه سولفيدي و اكسيدي (كالكوسيت، كووليت، مالاكيت، هماتيت، گوتيت و ژاروسيت) گسترش‌يافته­ و در‌نهايت كلاهك سنگي ايجاد‌كرده است. بيشترين بي‌­هنجاري­‌هاي مس (654 گرم در تن) و سرب (1622 گرم در تن) منطبق بر دگرساني كوارتز سريسيت‌ پيريت است. بررسي سيالات درگير اوليه در بلورهاي كوارتز همراه با كاني‌سازي در زون كوارتز سريسيت‌ پيريت، آرژيليك سيليسي و كلسيت همراه با كاني‌­سازي در زون پروپليتيك، متوسط دماي همگن‌‌شدن به‌ترتيب 321، 305 و 263 درجه سانتي‌گراد را نشان مي­‌دهند. بر پايه ذوب آخرين قطعه يخ سيال نيز متوسط شوري اين سه زون به‌ترتيب 12، 6/11 و 9/7 درصد وزني نمك طعام است. كاهش دماي همگن‌شدن و شوري از دگرساني كوارتز سريسيت پيريت به‌سمت پروپليتيك مي­‌تواند به‌دليل تغييرات فيزيكوشيميايي در سيال مانند سرد‌شدن و اختلاط با آب­‌هاي جوي توجيه‌شود. با توجه به شواهد بافتي جوشش نيز در طي تحول و تكامل سيال مؤثر بوده است. مقدار δ34S پيريت بين 35/2 تا 46/2 ‰ و مقدار δ34 amp;nbsp;سيال همزاد با كاني پيريت بين 25/1 ‰ و 36/1 ‰ بوده كه خاستگاه ماگمايي را براي گوگرد نشان مي­‌دهد. گسترش زون­‌هاي دگرساني پروپليتيك و آرژيليك در سطح، محدود‌بودن زون كوارتز سريسيت پيريت، نبود دگرساني پتاسيك، وجود كلاهك سنگي، بي­‌هنجاري­‌هاي ژئوشيميايي، محدوده دما و شوري سيالات درگير مي­‌تواند نشانگر بخش بالايي يك سيستم مس پورفيري باشد.