بازنمايي خانواده در رمان هاي منتخب نويسندگان زن سه دهه معاصر ايران (1390-1360)

رمان به طور تاريخي به بازنمايي مسائل جامعه و تغييرات اجتماعي پرداخته و از‌اين‌رو همواره مورد توجه جامعه‌شناسان بوده است. در ايران به‌ويژه در دهه‌هاي اخير با افزايش كمي زنان رمان‌نويس روبه‌رو هستيم؛ به‌گونه‌اي‌كه شايد تنها گونۀ ادبي است كه نقش زنان در آفرينش آن با مردان برابر است. يكي از درون‌مايه‌هاي اجتماعي اصلي در اين رمان‌ها، خانواده است. اين پژوهش با بهره‌گيري از روش نشانه‌شناسي، پنج رمان غيرعوام‌پسند از نويسندگان زن را بررسي مي‌كند. بر اساس يافته‌هاي پژوهش به نظر مي‌رسد مضمون مشترك رمان‌هاي سه دهۀ اخير ايران، رويارويي قهرمان زن رمان با تقابل سنت و مدرنيته است كه اغلب درنهايت، قهرمان رمان با وجود تحمل مصائب بسيار، مدرنيته را بر مي‌گزيند و از اين نظر با دنياي سنتي پيرامون خود فاصله مي‌گيرد. بازنمايي زنان از نقش‌هاي خانوادگي انتسابي و سنتي مانند همسري و مادري و تيپ‌هاي شخصيتي مهربان و بردبار كه نگاه گفتمان سنتي را به زنان بازگو مي‌كند، به سمت هويت مدرن و سوژه‌هاي سرگردان در حركت است. سهم عامليت زنان در عشق و همسري افزايش يافته و مادري، از عنصر غالب گفتمان هويت زنان به بخش كوچك آن تغيير يافته است؛ به‌گونه‌اي‌كه دغدغه‌هاي مادري كمتر در اين رمان‌ها ديده مي‌شود و فراتر از اين به‌نوعي مخالفت با سنت‌هاي مادري در رمان‌ها وجود دارد. زنان مشغول ساختن تعاريف جديدي از خود و نقش‌هاي خانوادگي مرتبط با آن مانند همسري هستند؛ ازاين‌رو روابط همسري با تنش تغيير و خيانت بازنمايي مي‌شود. همراه با اين تحولات، خانواده كانون تغييرات و بحران‌هاي بسياري همچون طلاق، فاصلۀ نسل‌ها و نداشتن تفاهم مي‌شود.