معيار نابرابري در تعريف عدالت: امري فلسفي يا كلامي؛ بررسي ديدگاه علامه طباطبايي درباره تفاوت حقوقي مرد و زن

در بسياري از متون نگاشته‌شده درباره عدالت، اين مفهوم به اعطاي حقوق برابر به افراد برابر و اعطاي حقوق نابرابر به افراد نابرابر تعريف شده است. بسياري از محققان از اين تعريف رسمي فراتر نرفته‌اند؛ درحالي‌كه عدالت بر خلاف مفهوم برابري به دنبال تبيين نابرابري‌هاي موجه و جلوگيري از ستم با وجود همه وجوه برابر و نابرابر ميان انسان‌هاست؛ بنابراين تبيين معيار نابرابري از مهم‌ترين مباحث محتوايي عدالت‌پژوهي است. اين مقاله به دنبال تدقيق اين معناست كه تعيين اين معيار، مبحثي فلسفي و نيازمند تحليل فلسفي و پيشاديني است يا كلامي و مبتني بر متون ديني. در اين مقاله ضمن طرح مبحث به صورت كلي به واكاوي موضوع در بيان علامه طباطبايي; در الميزان پرداخته‌ شده و نتايج ذيل به دست آمده است: 1. در تحليل علامه از عدالت، شكافي نظري وجود دارد و علامه از سطح تعريف رسمي عدالت به عمق آن ورود نكرده است. 2. اگرچه منطق توزيع حقوق در عدالت اجتماعي و عدالت حقوقي اسلامي با هم متفاوت‌اند، علامه از هردو تعبير در تبيين معيار نابرابري ميان مردان و زنان استفاده كرده‌ است. 3. عدالت تا مرز تعريف رسمي، اساساً فلسفي است؛ ولي آن‌گاه كه از عدالت حقوقي بحث مي‌كنيم، به نوعي وارد بحث عدالت توزيعي مي‌شويم كه دراين‌باره فلسفه حقوق يا فلسفه فقه بايد در عمق تعريف برود و تعريف را تكميل كند. 4. تفاوت‌هاي حقوقي ميان دو جنس را تنها با سنجۀ عدالت و بي‌عدالتي نمي‌توان سنجيد و معيارهاي ديگري نيز دارند.