تقريرهاي مختلف از برهان محقق اصفهاني در اثبات وجود خداوند

Different Readings of Isfahani's Argument for the Existence of God

شيخ محمدحسين غروي اصفهاني بر وجود خداوند استدلالي را اقامه كرده است كه در در زمرۀ براهين وجودي و صديقين به شمار مي‌رود. اين برهان، در ميان انديشمندان معاصر، طرفداران و منتقدان جدي داشته و در مجموع پنج تقرير براي آن بيان گرديده است. در مقالۀ پيش رو، تقريرهاي پنجگانه‌اي كه براي برهان ايشان بيان گرديده است، در سه محور كلي مورد بررسي واقع شده‌ است: محور اول، مفهوم واجب‌الوجود از اين جهت كه مفهومي ذهني است؛ محور دوم، مفهوم واجب‌الوجود از اين جهت كه از امري وراي خود حكايت مي‌نمايد؛ و در نهايت، حقيقت واجب‌الوجود يا موجود بذاته در خارج. بعد از بيان هر تقرير، همخواني آن با بيان محقق اصفهاني مورد بررسي قرار گرفته و در نهايت بين تقريرهاي مختلف از جهت همخواني با متن كلام ايشان داوري انجام شده است. نتيجۀ نهايي كه در اين مقاله گرفته مي‌شود اين است كه تقرير برهان بر اساس محور دوم تنها تقريري است كه با ابيات محقق اصفهاني همخواني دارد.

Ayatollah Muhammad Hussein Gharawi Isfahani (Muhaqqiq Isfahani) presented an argument for the existence of God which is classified among ontological arguments. Among contemporary thinkers in Iran, this argument has attracted serious supporters and critics alike. Overall, five readings have been put forth for this argument. In the present study, these five readings have been analyzed in three main frameworks including (1) the concept of the Necessary Being as a mental concept, (2) the concept of Necessary Being as representing something out of itself and finally, (3) the reality of the Necessary Being or the objectivity of the Being by Itself. After presenting each reading, its compatibility with Isfahani’s argument will be analyzed. It will be shown that Isfahani's argument should be regarded as an argument in the second framework.