بررسي تقريرهاي نظري و عملي برهان اخلاقي بر وجود خداوند

Theoretical and Practical Moral Arguments for the Existence of God: A Critical Review

براهين اخلاقي اثبات وجود خدا كه از مقدماتي با محتواي تجربه و انديشۀ اخلاقي صورت يافته‌اند، به برهان اخلاقي عملي و نظري تفكيك مي‌شوند. كانت نخستين ‌بار از راه عقل عملي و با استناد به اين كه اخلاق اساساً يك تعهد عقلاني است، فرض وجود خداوند را براي تحقق خير برين كه غايت حيات اخلاقي انسان است ضروري شمرد. در نظر منتقدان، اين برهان از حيث سازگاري دروني خودمتناقض و از اثبات وجود خارجي خداوند ناتوان است. از اين‌ رو، برخي شارحان كانت تلاش كرده‌اند از راه اثبات عينيت ارزش‌هاي اخلاقي برهاني نظري بر وجود خدا شكل دهند. ايشان مدعي‌اند رفتار اخلاقي انسان‌ها در ادوار مختلف مبتني بر وجود پاره‌اي ارزش‌هاي اخلاقي عام، جهان‌شمول و آفاقي است كه صرفاً با در نظر گرفتن وجود خدايي يگانه قابل تبيين‌ است. كساني نيز تلاش نموده‌اند با اصلاح چهارچوب كلي برهان اخلاقي كانت و از راه عقلانيت عملي اخلاقي زيستن، استدلالي خداگرايانه بر مبناي اخلاق شكل دهند. در نظر ايشان، پذيرش مرجعي مقتدر و نامتناهي در رأس نظام اخلاقي در مقايسه با نظريه‌هاي رقيب، به لحاظ عملي و در فرايند تصميم‌سازي اخلاقي، سودمندتر است. در اين مقاله به روش توصيفي‌ـ‌تحليلي ضمن تحليل انتقادي برهان اخلاقي كانت، تلاش‌هاي صورت‌يافته در جهت اصلاح اين برهان، كه عموماً به دو گونه تقرير نظري و عملي انجاميده است، بررسي و نقد مي‌شود.

The moral arguments for the existence of God which are formed by appealing to moral thought and experience can be categorized into theoretical and practical arguments. Kant was the first thinker who introduced the argument based on the fact that morality is an intellectual commitment. He asserted that it is necessary to assume the existence of God in order to realize goodness that is the ultimate goal of human moral life. His argument, from the critics’ point of view, is self-contradictory for its internal inconsistency and its being unable to prove the external existence of God. Thus, some Kant’s commentators have attempted to provide a theoretical argument for the existence of God by appealing to the objectivity of moral values. They claim that humans’ moral behavior in different periods is based on some universal, and popular moral values which can be explained only by taking God for granted. Some have tried, also, by correcting the general framework of Kant’s moral argument and through practical rationality of moral life, to provide a theistic argument based on morality. In their view, in the process of moral decision making and, it is practically more beneficial to accept a powerful and infinite reference at the top of a moral system, in comparison to the rival theories. In this article, while critically analyzing Kant's moral argument, we shall assess the efforts made to correct the argument resulted in both theoretical and practical expressions.