درآمدي تحليلي بر شعر عصر انحطاط در پرتو جامعه شناختي ادبي

A sociological Approach on the Poetry of the Age of Deterioration

سرزمين هاي عربي در دوره ­ي ­انحطاط، زير سلطه­ ي حاكمان تاتاري و ترك بوده و ويژگي بارز اين حكومت­ها در ستم و بيداد، آزار و اذيت، دسيسه و آشوب خلاصه مي شده است. جامعه درچنين اوضاعي، پيوستگي و استواري خود را از دست داده بود و هر لحظه رو به فروپاشي پيش مي رفته است. افزون بر اين، عصبيّت هاي قومي و رقابت هاي سياسي - ديني بار ديگر اوج گرفته بود و نوشته­ هاي اديبان، رو به سستي نهاده و سروده هاي شاعران سست و بي مايه شده بود. اين ناتواني ادبي و نابساماني اجتماعي و اقتصادي، نتيجه ي اوضاع سياسي- اجتماعي آن روزگار بوده است كه مغولان، تركان و مملوكيان براي سرزمين هاي عربي به­ارمغان آورده بودند. يافته و فرضيه­ ي اساسي اين جستار كه در چارچوب هاي نقد جامعه شناختي ادبي نگاشته شده است، چنين است كه شعر دوره ي انحطاط، يكي از منابع راستين شناخت اوضاع اجتماعي آن دوره به شمار مي آيد. در اين پژوهش­، براساس ­معيارهاي­ جامعه شناختي ادبي، به ­بررسي­­، تحليل ­و بازتاب ­موضوع ­­هاي­ اجتماعي ­همچون: رخدادهاي ­اجتماعي، وضعيّت طبقات اجتماعي، نقد و شكايت از اوضاع جامعه،گرايش توده­هاي مردم به ادبيات، فقر و اوضاع ­نامناسب ­اقتصادي، اخلاق ­اجتماعي، ماليا­ت­هاي سنگين، حسرت­ و اندوه بر اوضاع­گذشته، باده­ نوشي ­و باده ­سرايي، گرايش به زهد و تصوّف و توسّل به پيامبر(ص) در شعر شاعران برجسته­ اي همچون: بوصيري، الشاب­ الظريف، بهاءالدين ­الزهير، ابن نباته، صفي الدين حلّي و ......... پرداخته شده است. محورهاي اساسي اين پژوهش عبارتند از: الف) پيشگفتاري درباره ي جامعه شناختي ادبي و اوضاع اجتماعي عصر انحطاط. ب) پردازش و تحليل موضوع هاي اجتماعي در شعر اين دوره بر اساس معيارهاي جامعه شناختي ادبي.

Arab land in the age of Deterioration٫ was under the dominance of Tatar and Turk rulers. The significant feature of these governments was oppression٫ offense conspiracy and chaos. In such situation٫ the society lost its unity and solidarity and approached eruption step by step. Ethnic conflicts and political- religious struggles increased again. Scholarly writings started to fade and the poems of poets became weak and meaningless. This literary weakness and social and economic disorder rooted in the political situation of the days that Moguls٫ Turks and Mamlukis had created in Arab lands. In this study٫ it has been tried to investigate the reflexion of social situation in the poetry of the age of Deterioration. The main points of this research include: Analysis and investigation of the society in this period The reflexion of social situation in the poetry of this period and its role in the creation of poetic themes