تحليل ارتباط بين ازن سطحي و اكسيدهاي نيتروژن در هواي شهر تبريز

Associations between Surface Ozone and Nitrogen Oxides of Ambient Air in Tabriz

ازن سطحي از اجزاء اصلي تشكيل اسماگ فتوشيميايي در حضور اكسيدهاي نيتروژن و تركيبات آلي فرار به شمار مي‌رود. اين مطالعه با هدف تحليل تغييرات غلظت ازن سطحي و ارتباط آن با تغييرات غلظت NOX در شهر تبريز با استفاده از داده‌هاي روزانه غلظت ازن و NOX در سه ايستگاه راه‌آهن، ميدان نماز و آبرسان انجام شده است. بر اساس نتايج، تغييرات روزانه ازن و NOX تحت تأثير شديد تغييرات فصلي و موقعيت ايستگاه بوده و در تمامي فصول، بالاترين غلظت‌هاي ازن و NOX به­ترتيب در ساعات 12 تا 19 (ppb 6/49) و در ساعات 18 تا 22 (ppb 4/221) و پايين‌ترين غلظت‌هاي ازن و NOX به­ترتيب در ساعات 7 تا 9 (ppb 5/4) و در ساعات 2 تا 6 (ppb 5/5) رخ داده و در هر سه ايستگاه، بالاترين مقادير غلظت ازن و NOX به­ترتيب در فصول تابستان و پاييز و پايين‌ترين مقادير غلظت ازن و NOX به­ترتيب در فصول زمستان و تابستان ثبت شده است. بررسي ارتباط بين ازن سطحي و NOx در شهر تبريز كه مطابقت خوبي با مطالعات صورت گرفته در شهرهاي مختلف دارد، نشان داد كه غلظت NOx با افزايش فعاليت­هاي انساني و حجم ترافيك به بيشترين مقدار خود مي­رسد و بيشترين نسبت اختلاط ازن نيز در كمترين مقدار NOx رخ مي­دهد. با شروع روز و افزايش شدت تابش خورشيد، اكسيداسيون NOx نيز افزايش مي­يابد. در طول روز الگوي تغييرات غلظت NOx برعكس ازن مي­باشد، به طوري كه در طول صبح بيشترين و در هنگام ظهر و بعد از ظهر كمترين مقدار را دارد.

Nowadays, air pollution is one of the most concerning environmental problems in major cities all over the world. Surface ozone (O3) as one of the most important pollutants in troposphere is one of the major components of smog and is formed through a series of photochemical reactions in the presence of volatile organic compounds (VOCs) and nitrogen oxides (NOx). High oxidizing potential of ozone can lead to respiratory problems. Breathing ground-level ozone can trigger variety of health problems such as chest pain, throat and eye irritation, asthma attacks, bronchitis, emphysema and headaches. Also, high ozone concentrations deeply affect plants and cells, and impact worldwide crop and forest. In the last decade, a number of studies have been done in the case of O3 concentration in urban areas. These studies indicate that O3 concentration has increasing trend in major cities (Mohammadi et al., 2016; USEPA, 2013; Im et al., 2013).