بررسي تغييرات زماني و مكاني توزيع اندازه ذرات رسوب هاي معلق در رودخانه پسيخان استان گيلان

بررسي ويژگي هاي فيزيكي ذرات معلق از موضوعات مهم در مطالعه رودخانه ها است. يكي از اين ويژگي ها، توزيع اندازه ذرات رسوب معلق است، كه بيان گر ارتباط بين منابع رسوب و فرآيندهاي رسوب گذاري مي باشد. هدف اين پژوهش، بررسي تغييرات زماني و مكاني توزيع اندازه ذرات رسوب معلق رودخانه پسيخان در استان گيلان مي باشد. طي دوره زماني هفت ماهه از مهر 1392 تا فروردين 1393، از دو ايستگاه هيدرومتري (مبارك آباد در بالادست و نوخاله در پايين دست) نمونه برداري صورت گرفت. به اين منظور تعدادي نمونه رسوب معلق با فواصل زماني 15 روزه به روش انتگراسيون عمقي در شرايط عادي و سيلابي دبي رودخانه برداشت و پس از آماده سازي، توزيع اندازه ذرات رسوب به روش پيپت اندازه گيري شد. ميانگين وزني قطر ذرات رسوب (MWD) و قطر ذرات با فراواني 50 درصد (d50) در هر ايستگاه در تاريخ هاي نمونه برداري تعيين و منحني توزيع اندازه ذرات رسم گرديد. نتايج نشان داد كه مقدار متوسط MWD و d50به ترتيب 0.062 و 0.052 ميلي متر در ايستگاه مبارك آباد و 0.052 و 0.047 ميلي متر در ايستگاه نوخاله بود. حداكثر MWD و d50به ترتيب 0.07 و 0.061 ميلي متر در ايستگاه مبارك آباد مشاهده شد. هم چنين مطالعه توزيع اندازه ذرات رسوب نشان داد كه ذرات كوچك تر از دو ميلي متر در ايستگاه نوخاله بين 99-87 درصد و در ايستگاه مبارك آباد بين 94-83 درصد است. علاوه بر اين در اكثر نمونه‌برداري ها، بين دبي جريان و اندازه ذرات رسوب معلق ارتباطي وجود نداشت كه نشان دهنده طبيعت غيرهيدروليكي و تأثير متغيرهاي متفاوت ديگر مثل منشاء رسوبات، تاريخ و انرژي انتقال، توانايي فرسايندگي، فرسايش پذيري و ته نشيني در اندازه ذرات رسوبات معلق در جريان رودخانه اي است. هم‌چنين براساس نتايج اندازه ذرات رسوب در ايستگاه مبارك آباد درشت تر از ايستگاه نوخاله مي باشد كه اين موضوع را مي توان به نوع فرسايش موجود در منطقه و برداشت شن از رودخانه نسبت داد. در نواحي بالادست به دليل كوهستاني بودن احتمال وقوع فرسايش خندقي و زمين لغزش بيش تر، در حالي‌كه در پايين دست فرسايش عمدتا پاشماني و ورقه اي است. ضمن اينكه با كاهش شيب عمومي رودخانه، ذرات درشت تر قبل از رسيدن به ايستگاه نوخاله ته نشين مي شوند.