اثر توأم تنش سرما و خشكي بر عملكرد، اجزاي عملكرد و كارآيي مصرف آب برخي از هيبريدهاي ذرت (.Zea mays L)

The Effect of Cold and Drought Stresses on Yield, Yield Components and Water Use Efficiency of some Corn Hybrids (Zea mays L.)

تنش­ هاي سرما و خشكي، از مهم­ترين عوامل محدود كننده توليد گيـاهان زراعي محسـوب مي­شوند. به­ منظور بررسي اثر توأم تنش سرما و خشكي بر عملكرد و اجزاي عملكرد هيبريدهاي ذرت، آزمايشي به­ صورت كرت­ هاي دوبار خرد شده در قالب طرح بلوك كامل تصادفي در سه تكرار در سال زراعي 1393 در گلخانه و مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد به اجرا در آمد. در اين آزمايش عامل اصلي تنش سرما در دو سطح (عدم تنش سرما و تنش سرما در مرحله چهار برگي)، عامل فرعي شامل سه سطح تنش خشكي (آبياري معادل 100 درصد نياز آبي گياه، آبياري معادل 75 درصد نياز آبي و آبياري معادل 50 درصد نياز آبي گياه) و عامل فرعي فرعي سه هيبريد ذرت (سينگل­كراس 704، سينگل­كراس 400 و سينگل­كراس 260) بودند. نتايج نشان داد كه اثر سطوح تنش خشكي و هيبريدها تفاوت معني­ داري در صفات مورد آزمايش از خود نشان دادند، برهم كنش تنش سرما و خشكي و ارقام مختلف ذرت بر صفات مورد مطالعه (تعداد دانه در بلال، وزن 100 دانه، عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيكي و شاخص برداشت) معني ­دار بودند. بيشترين عملكرد دانه با ميزان 7887 كيلوگرم در هكتار و سينگل­كراس 400 با عملكرد 6862 كيلوگرم در هكتار در تيمار 100 درصـد نيـاز آبي گياه به ­دست آمدند. سينگل­كراس 400 بالاترين ميزان بهره ­وري آب را كه همسو با عملكرد دانه بود و سينگل­كراس 704 بالاترين كارآيي مصرف آب را دارا بودند و كارآيي مصرف آب براي توليد ماده خشك درشرايط محدوديت آبي افزايش يافت. در برهمكنش تنش سرمازدگي و خشكي بالاترين كارآيي مصرف آب به تيمار عدم تنش سرمازدگي با 100 درصد نياز آبي گياه تعلق داشت.

Cold and drought stresses are considered as the most important factors limiting crop production. To evaluate the effect of these tow stresses on yield and yield components of corn hybrids, a field experiment was implemented in split plots based on a randomized complete block design in 3 replicates during 2014 at the Research Greenhouse of Ferdowsi University of Mashhad. In this research, chilling stress in two levels (i.e. non-stress, and cold stress) is considered as the main factor and three levels of drought stress (i.e. irrigation equivalent to 100% of plants water requirement, non-stress as control, irrigation equivalent to 75% of plants water requirement, and irrigation equivalent to 50% of plants water requirement) as sub factor and three hybrid corn (i.e. single-cross 704, single-cross 400, single-cross 260). The results showed that the effects of drought and hybrids on traits under study were significant. Cold and drought stresses interaction of different corn varieties on the traits under study (seed number per ear, 100-seed weight, yield, biological yield and harvest index) was also significant. The highest seed yields of hybrid 704 and hybrid 400 under 100% water requirement were 7887 and 6862 kg.ha-1 respectively. Single-cross 400 variety had the highest water productivity in line with the 704 variety with the highest grain yield and water consumption efficiency, water consumption efficiency for biomass production in water-limited conditions increased. Finally, it shows that cold and drought stress interaction resulted in highest water consumption efficiency in the treatments of non-chilling stress and 100% water requirement.