پديد آورندگان :
فروغي، عباس دانشگاه گنبد كاووس , بياباني، عباس دانشگاه گنبد كاووس - گروه توليدات گياهي , راحمي كاريزكي، علي دانشگاه گنبد كاووس - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي - گروه توليدات گياهي , رسام، قربانعلي مجتمع آموزش عالي شيروان، گروه زراعت
كليدواژه :
تجزيه عليت , رگرسيون گام به گام , سرعت پر شدن دانه , عملكرد , همبستگي
چكيده فارسي :
مهم ترين صفات فنولوژيك و فيزيولوژيك مؤثر بر افزايش عملكرد كلزا با اجراي آزمايشي در سال 1394-1393 در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در چهار تكرار روي 20 رقم كلزا در مزرعه تحقيقاتي مجتمع آموزش عالي شيروان واقع در خراسان شمالي تعيين شدند. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه بين ارقام براي كليه صفات از لحاظ آماري تفاوت معني‌دار وجود داشت. بيشترين عملكرد دانه با 513/56 گرم در متر مربع به رقم هيبريد تراويتا تعلق داشت كه با ارقام كودياك، L72، SW102 و بيلبائو تفاوت معني‌دار نداشت. كمترين عملكرد به رقم شيرالي با 344/41 گرم در متر مربع به دست آمد كه با ارقام زرفام و ساري‌گل نيز تفاوت معني‌داري نداشت. بين عملكرد دانه و عملكرد بيولوژيك، تعداد خورجين در بوته، تعداد دانه در خورجين، وزن دانه، شاخص برداشت، تعداد روزهاي تا ساقه‌دهي، تا شروع گل‌دهي، تا پايان گل‌دهي، تا شروع تشكيل غلاف، تا پايان تشكيل غلاف و تا رسيدگي فيزيولوژيك، همچنين شروع پر شدن دانه، سرعت پر شدن دانه و ارتفاع بوته همبستگي مثبت و معني‌دار و بين عملكرد و دوره پر شدن دانه، تعداد روزهاي تا سبز شدن و تا مرحله رزت همبستگي منفي و معني دار وجود داشت. بر اساس رگرسيون گام به گام، عملكرد دانه به‌عنوان متغير وابسته و بقيه صفات به‌عنوان متغيرهاي مستقل وارد مدل گرديدند. اثرات مستقيم و مثبت شاخص برداشت و عملكرد بيولوژيك و همچنين اثر غير مستقيم مثبت عملكرد بيولوژيك روي تعداد خورجين در بوته، و اثر غير مستقيم مثبت تعداد خورجين در بوته روي شاخص برداشت نشان داد كه اين صفات از اجزاي قابل اعتماد براي انتخاب ژنوتيپ‌هاي با عملكرد بالا به شمار مي روند. نتايج تجزيه ضرايب مسير براي وزن و تعداد دانه در واحد سطح نشان داد كه وزن و تعداد دانه اجزاي مهمي در تعيين عملكرد دانه هستند كه البته تأثير تعداد دانه در واحد سطح بزرگ‌تر است. سرعت پر شدن دانه در تعيين وزن دانه از دوام پر شدن دانه مؤثرتر بود. تجزيه رگرسيون نيز نشان داد كه به‌ازاي يك درجه سلسيوس افزايش دما در دوره پر شدن دانه، طول اين دوره 1/54 روز كاهش و سرعت پر شدن دانه به ميزان 0/007 ميلي‌گرم بر دانه در روز افزايش پيدا مي‌كند. به ازاي افزايش هر روز دوام پر شدن دانه، سرعت پر شدن دانه به‌ميزان 0/004 ميلي‌گرم بر دانه در روز كاهش يافت. به‌طوركلي از نظر سرعت و دوام پر شدن دانه بين 20 رقم كلزاي مورد مطالعه، تنوع ژنتيكي وجود داشت.
چكيده لاتين :
To investigate relationships among physiological traits of 20 rapeseed cultivars, an experiment was conducted at the Research Farm of Agricultural Faculty of Shirvan in Northern Khorasan in Iran, in 2014-2015. The experiment used was a randomized complete block design with four replications. Results showed that there were significant differences among cultivars for seed and biological yield, the number of pod/plant and seed/pod, 1000 seed weight, harvest index, days to germination, seedling, rosette, shooting, flowering time, end of flowering, pod formation time, end of pod formation, seed filling time and physiological maturity among the traits of rapeseed under study. The highest yield belonged to Traviata (513.56 g/m2) but did not have significant difference with Kodiak, Bilbao, L72 and SW102. The lowest yield belonged to Shirali cultivar (344.41 g.m-2) but it also did not have significant difference with Zarfam and Sarigol cultivars. Positive and significant correlation was observed for seed and biological yields, number of pods/plant and seeds/pod, seed weight, harvest index, the number of days to flowering, flowering end, beginning pod formation, ending pod formation, beginning seed filling, plant height and seed filling rate, but correlations were negative between seed yield and seed filling period and day to emergence and rosette. According to stepwise regression, seed yield was considered as dependent variable and other traits as independent ones. Positive direct effects of harvest index and biological yield and also positive indirect effect of biological yield on number of pod/plant and positive indirect effect number of pod/plant on harvest index were the traits that can be used for selection of high yielding genotypes. Path analysis revealed that traits like seed weight and seed number per unit, seed number and seed weight are its determiners of seed yield. The results also showed that seed filling rate is more effect than seed filling period in determination of seed weight. Regression analysis also showed that by increasing temperature, seed filling period was decreased by 1.54 days and seed filling rate increased 0.004 mg/grain.day-1 centigrad-1. Based on these results it could be concluded that genotypes varied significantly for the rate and duration of seed filling.
