اولويت بندي آبخيزها به منظور اقدامات حفاظتي با استفاده از ارزشيابي چندمعياره از طريق فرآيند تجزيه و تحليل سلسله مراتبي فازي (FAHP)

Prioritization of Watersheds Using Multi-Criteria Evaluation through Fuzzy Analytical Hierarchy Process (FAHP)

حفاظت از منابع طبيعي موجود مخصوصاً در مناطق نيمه خشك شكننده، از طريق علامت گذاري زون هاي پتانسيل تخريب در سطوح كوچك براي توسعه پايدار، يك نياز اوليه محسوب مي شود. طرح زون هاي پتانسيل تخريب در مناطق مذكور براي اجراي اقدامات حفاظتي آبخيز، بدون برنامه ريزي، اقتصادي نيست. درنتيجه اين پيشنيازي براي پذيرش تكنيك هاي مناسب براي اولويت بندي زيرحوضه ها است. با اين ديدگاه، هدف از اين تحقيق مطالعه خصوصيات مرفولوژيكي و فيزيوگرافي و همچنين سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) و تصميم گيري چندمعياره (MCDM) از طريق تكنيك فرآيند آناليز سلسله مراتبي فازي (FAHP)، براي شناسايي زيرحوضه هاي بحراني داراي پتانسيل تخريبدر حوزه مراوه تپه استان گلستان استفاده مي كند.10 پارامتر مورفولوژيكي براي اولويت بندي زيرحوضه ها مورد استفاده قرار گرفت. خصوصيات مرفولوژيكي نقش مؤثري در تشخيص رفتار توپوگرافي و هيدرولوژيكي زيرحوضه ها نشان داد. هر واحد هيدرولوژيكي از جنبه مقدار و وزن روابط بين پارامترهاي مورفومتريك كه از طريق طبقه بندي SWDs در ارتباط با قوت منطق فازي و فرآيند آناليز سلسله مراتبي (AHP) است، رديف مي شود. بر اساس رويكرد FAHP، زيرحوضه ها به عنوان زون هاي آسيب پذير ارزشيابي شده و در پنج سطح اولويت قرار گرفتند: طبقات خيلي كم، كم، متوسط، زياد و خيلي زياد. نتايج ارزشيابي نشان داد كه 93 % زيرحوضه ها (25 تا زيرحوضه) در زون متوسط تا خيلي حساس قرار داشتند كه نشان از آن دارد كه اقدامات مديريتي و حفاظتي به منظور پايداري در اين مناطق، ضروري است. در نهايت حوزه ها با استفاده از امتياز FAHP اولويت بندي شدند. بنابراين تكنيك FAHP، يك رويكرد عملي و مناسببراي نشان دادن مشكلات، مخصوصاً در مناطقي كه داده كم بوده و تنوع خاك زياد باشد، و مي تواند براي ذينفعان مختلف (جوامع روستايي، مديران كشاورزي و منابع آب) براي تصميم گيري بهتر با يك سيستم حاكميت براي اجراي اقدامات مختلف ارزيابي و حفاظتي مفيد باشد.

Conservation of available natural resources through demarcation of potential zones at micro level are primary necessitate for sustainable development, particularly in the fragile semi-arid tropics. Delineation of potential zones for implementation of conservation measures above the entire watershed at similar occurrence is inaccessible as well as uneconomical consequently it is a prerequisite to apply viable technique for prioritization of sub-watersheds (SWDs). Keeping this in view, the present research attempted to study various morphological characteristics and to implement Geographical Information System (GIS) and Multi Criteria Decision Making (MCDM) through Fuzzy Analytical Hierarchy Process (FAHP) techniques for identification of critical sub-watersheds situated in Maraveh Tappeh watershed, Golestan province. Ten morphometric characterization was obtained. The morphometric characterization showed imperative role indistinguishing the topographical and hydrological behavior of the watershed. Each hydrological unit was ranked with respect to the value and weightages obtained by deriving the relationships between the morphometric parameters obtained through classification of the SWDs by associating the robustness of fuzzy logic and the Analytical Hierarchy Processes (AHP). Based on FAHP approach, sub-watersheds were evaluated as vulnerability assessment zones and alienated into five prioritization levels: very less, less, medium, high and very high classes. The evaluated results illustrated that 93% of sub-watersheds (25-watersheds) were in the medium to very high susceptible zones, which depicted potential areas for necessity of establishment of conservation interventions for the sustainable watershed management planning. The FAHP based technique is a viable approach in illustrating the dilemma particularly over data hungry and complex conventional soil and water risk assessment methods and will be useful to various stakeholders (rural extension community, agriculturists and water resources managers) for better decision making with an obliging rule based system for implementing various assessment measures.