تغييرات رسوب دهي معلق تحت تاثير چرخه فرسايندگي باران در حوزه آبخيز سرخاب

Suspended sediment changes under the influence of rainfall erosivity cycle in Sorkhab watershed

يكي از مهم‌ترين پيامد­هاي پديده­ ي فرسايش خاك، رسوب دهي است كه شناسايي و بررسي نوع و مقدار رسوب توليد شده به دليل اثرات آن بر محيط زيست، شبكه­ هاي آبياري، سدها و مخازن آب از درجه­ ي اهميت بالايي برخوردار است. اين پژوهش با هدف تعيين چگونگي تاثير چرخه فرسايندگي باران بر تغييرات رسوبدهي معلق در حوزه آبخيز سرخاب واقع در استان لرستان انجام شد. ابتدا، شاخص فرسايندگي باران (EI30) 15 روزه و ماهانه، با تحليل آمار 13 ايستگاه­ موجود در داخل و اطراف حوضه­ محاسبه و پس از انجام درون ­يابي به روش كريجينگ، نقشه ­هاي فرسايندگي براي هر يك از بازه­ هاي زماني فوق تهيه شد. در نهايت، ميانگين 15 روزه و ماهانه فرسايندگي حوضه به­دست آمد. در مرحله بعد رسوب دهي ايستگاه كشور (خروجي حوضه) با استفاده از روش برون­يابي تلفيق منحني سنجه رسوب و آمار جريان برآورد شد. پس از محاسبه ­ي شاخص فرسايندگي و رسوب خروجي از حوضه در بازه هاي 15روزه و ماهانه، همبستگي و روند بين اين دو، مورد بررسي و تحليل قرارگرفت. نتايج اين پژوهش نشان داد كه بيشينه و كمينه رسوب دهي معلق حوضه به ترتيب با مقدار حدود 246216 و 1272 تن در ماه ­هاي آذر و شهريور رخ داده است. همچنين در بررسي ماهانه ­ي چرخه ­ي فرسايندگي در حوضه سرخاب، بيشينه و كمينه فرسايندگي باران به ترتيب در ماه دي و فصل تابستان (ماه­هاي تير، مرداد و شهريور) با ميزان حدود 182 و 01/0 مگاژول ميلي­متر بر هكتار.ساعت بوده است. بيش­ترين مقادير فاكتور فرسايندگي باران و رسوب دهي 15 روزه، در نيمه دوم دي و آذر به ترتيب حدود 104 مگاژول ميلي­متر بر هكتار.ساعت و 148241 تن رخ داده است. رسوب دهي و فرسايندگي باران ماهانه در اين حوضه، داراي دو اوج هستند، كه دو اوج رسو ب دهي در ماه­ هاي آذر و فروردين و فرسايندگي باران در ماه ­هاي دي و فروردين اتفاق افتاده است.

One of the most important consequences of soil erosion is sedimentation. The detection and surveying the type and amount of sediment is important because of its effects on irrigation networks, environment, and reservoirs. This study was performed in order to investigate the suspended sediment changes under the influence of rainfall erosivity cycle in Sorkhab- Keshvar watershed in the Lorestan province. For estimating the suspended sediment, we used a combination of sediment rating curve of mean loads within discharge classes and average daily discharge data. Monthly and semi-monthly EI30-based erosivity indices were calculated in 13 rain gauging stations inside and around of the watershead. In the next stage, erosivity maps based on kriging interpolation were produced in order to calculate the average monthly and semi-monthly rain erosivities. After calculating monthly and semi-monthly sediment loads, their correlations with corresponding erosivities were investigated. The results show that the maximum and minimum of suspended sediment occured in Azar and Shahrivar (Iranian month equal to Nov. 22 to Dec. 21 and Agu. 23 to Sep. 22) with the values of 246216 and 1272 ton, respectively. Also, the maximum and minimum of rainfall erosivity occured in Dey (Iranian month equal to Dec. 22 to Jan. 20) and summer respectively with the values of 182 and 0.01 MJmm h-1.The highest values of semi-monthly erosivity and sediment observed in second half of Dey and Azar (Iranian month equal to Dec. 22 to Jan. 20 and Nov. 22 to Dec. 21) with the values of 104 MJmm h-1 and 148241 ton, respectively.Sediment and erosivity showed two peaks in the watershed, two peaks of sediment occured in Azar and Farvardin (Iranian month equal to Nov. 22 to Dec. 21 and Mar.21 to Apr. 20) and for the reosivity occurred in Dey and Farvardin (Iranian month equal to Dec. 22 to Jan. 20 and Mar.21 to Apr. 20).