مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - تئوري زمينه اي: روشي براي مطالعه علمي و عملي توسعه و تغيير اجتماعي

چكيده فارسي :

از دهه هفتاد ميلادي به اين سوي، در سنت توسعه و مطالعات آن تغيير و تحولاتي عظيم شكل گرفت. با آشكار شدن نقائص نظري و عملي مدلهاي كلان رايج در سنت توسعه توجهات بيشتري بر متن و زمينه اي كه توسعه در آن رخ مي دهد متمركز شد و بر خلاف قبل، تحقيقات كيفي نقش بارزي در مطالعات توسعه بر عهده گرفتند. يكي از مهم ترين روش هاي كيفي كه مبتني بر متن، مشاركت و استفاده از تجارب گروه هاست، تئوري زمينه اي است. اين روش با مجموعه اي از تكنيك ها و روش هاي خاص خود فرصتي براي تفكر نظري در باب داده هاي بدست آمده از متن را فراهم مي كند. اين موضوع و كمرنگ بودن اين نوع از تحقيقات در جامعه علمي حاضر باعث عطف توجه مقاله به آن شده است. در اين جا دو مرحله اصلي در تئوري زمينه اي يعني جمع آوري و تحليل داده ها، با استفاده از مثال هاي عيني انجام گرفته در رشته مطالعات توسعه و تغييرات اجتماعي تشريح مي شود. هدف اصلي اين مقاله پيشنهاد استفاده از چنين روشي در تحقيقات توسعه اي و نشان دادن ادبيات و ترسيم مراحل عملي تئوري زمينه اي است. نتيجه نشان مي دهدكه تئوري زمينه اي با نظريه سازي در امر توسعه از يك سو مي تواند نقشي مهم در مطالعات توسعه ايفا كند و از سوي ديگر با پاسخ به چيستي كنشگران اجتماعي و ذينفعان از تغيير و توسعه، مؤلفه هاي آن، دلايل مقاومت يا پذيرش؛ چگونگي مشاركت آنان در فرايند تغيير و توسعه و سؤالاتي از اين قبيل به كاهش هزينه در امر برنامه ريزي و سياست گذاري ها مدد رساند.