مهلتي بايست تا خون شير شد (زايش شمس تبريزي از خون حسين بن منصور حلاج در يك نسخه تعزيه)

Time is Shams Tabrizi's Birth from the Blood of Hossein Ibn Mansour Halaj in One Ta’zieh ScriptNeeded for Blood to Change to Milk

احتمالاً اصل و مبدأ تعزيه يا شبيه را بايد در آيينهاي پيش از اسلام واكاوي كرد كه پس از اسلام، با الهام از فاجعۀ كربلا به‌عنوان يك نمايش ديني نمود يافت و در دور تكاملي، اشخاص و قصه هاي ديگري نيز به آن افزوده شد. نسخۀ تعزيه/شبيه «حسين بن منصور حلاج» يكي از اين دگرديسي هاي مضموني تعزيه است كه در آن، نطفۀ شمس تبريزي از خون كشتۀ حسين بن منصور حلاج بسته ميشود. شخصيتهاي اصلي اين اثر، حسين بن منصور حلاج، شمس تبريزي، ملاي روم (مولانا) و دختر و همسر وي هستند. اين مقاله ضمن بررسي شخصيت و ساختار قصه پردازي و روايت در تعزيه/شبيه حلاج، به علل اين دگرديسي مضموني مي‌پردازد. مطابق يافته ها، شمس در روايتي جديد و اسطورهاي، فرزند دختر مولانا و وجه ديگر شخصيت حلاج است و نويسندۀ بينام اين نسخۀ تعزيه كه با زيست و انديشۀ اين سه عارف بزرگ (حلاج، شمس و مولانا) آشنا بوده، روايتي اسلامي-شيعي و اسطورهاي از آن ارايه داده است.

The origin of Ta’zieh (replication of tragic events) could be traced in Pre-Islamic rituals. It appeared after Islam as a religious play, out of inspiration from the tragedy of Karbala, and some characters and stories were added to it in its evolutional process. Ta’zieh script of “Hossein Ibn Mansour Halaj” is one of these conceptual metamorphoses of Ta’zieh in which the embryo of Shams Tabrizi is formed from the blood of the executed Hossein Ibn Mansour Halaj. The main characters of this work are Hossein Ibn Mansour Halaj, Shams Tabrizi, Mowlana Rumi, his daughter and wife. This paper explicates the reason for this conceptual metamorphosis by analyzing the characterization, storytelling and narration in Halaj Ta’zieh. The research findings show that Shams, in a new narration, is the offspring of Mowlana’s daughter and another aspect of Halaj character. The anonymous author of this Ta’zieh script has depicted an Islamic-Shiite and mythological narration representing his familiarity with the life and thoughts of these three great mystics (Halaj, Shams and Mowlana).