تأملي در تمامي يا ناتمامي مثنوي مولوي

A Contemplation on Completion or Incompletion of Mathnavi

مثنوي شريف مولوي يكي­از راز­آميزترين آثار عرفاني- ادبي برجاي ما­نده از بشريت است كه قرن­هاست ذهن، فكر و روح مشتاقان را به خود مشغول ساخته و هنوز كسي نتوانسته است آن­چنان كه بايد به ژرفناي­ اين ­اقيانوس بيكران دست يازد . يكي ­ازاسرار اين­اثر گران­قدر، بحث تمامي يا ناتما­مي ­آن در حيات مولاناست. عده ­اي بر اين باورند كه كهولت سن، بيماري و رحلت مولانا موجب شد تا مثنوي، خاصه، آخرين قصه ­ي آن؛ يعني قصه ­ي ذات­الصّور، ناتمام باقي بماند­. برخي نيز معتقدند كه مولانا سال ها پيش از آن كه از دار دنيا برود مثنوي را به پايان رسانده بود و هيچ بحثي را ناتمام با­قي نگذا­شت . نگارندگان اين مقاله، تلاش كرده ­اند با ذكر شواهد تاريخي محكم و واكاوي حوزه­ي انديشگي مولانا و نيز به مدد مثنوي و ذكر مؤلفه هاي عرفاني و فلسفي، اين مسئله را از زواياي گوناگون، مورد بررسي قرار دهند. نتايج اين­ پژوهش، كه به شيوه­ ي تحليل محتوا انجام شده ­است،­ نشان مي­دهد كه اتمام مثنوي­ نه تنها درزمان حيات مولانا صورت گرفته ­است، بلكه شخص وي بركتابت و نسخت آن نظارت داشته و نيز قصه­ ي ذات الصّور در آن ناتمام نمانده است؛ زيرا اين داستان درواقع سرگذشت سلوك عارفانه­ ي سالكان و معرفت­ جوي اني­است كه ماجراي عشق­شان با معشوق، نه آغازي دارد و نه فرجامي.