فروريزي تقابل ها و اصالت نگرش نسبي در دستگاه فكري مولوي

The Fall of Oppositions and the Originality of Relative Attitude in the Thought System of Molavi

فرو ريزي تقابل‌ها و اصالت نگرش نسبي در دستگاه فكري مولوي چكيده ساختار نامتعارف و نوآيين مثنوي ايجاب مي‌كند كه خواننده براي فهم عميق‌تر و التذاذ هنري بيشتر از كلام مولوي، با الگوهاي مأنوس و متعارف زباني و ذهني خود با جهان متن مثنوي روبه‌رو نشود. شاكله معنايي مثنوي نيز در خوانش جز‌ء نگرانه و بدون توجه به بسترهاي معنايي و پيوند اندام‌وار پاره‌ها و اجزاء متن، مغفول و پنهان مي‌ماند. بر اين اساس، پژوهش حاضر با توجه به يكي از رويكردهاي معرفتي و هستي‌شناختي مولوي، به تبيين چگونگي و چرايي فروريزي تقابل‌ها و اصالت نگرش نسبي و پيوستاري در مثنوي مي‌پردازد. نگرش تقابلي، جرياني ريشه‌دار در تاريخ تفكر بشر است كه همه امور و پديده‌هاي هستي را در دو قطب مقابل هم طبقه‌بندي مي‌كند؛ در ساختار سلسله‌مراتبي و در چينش تقابلي، مفاهيم، ارزش‌ها، ماحصل امور و معاني پديده‌ها، ايستا و قطعي است و معناي از پيش تعيين‌شده و قطعي، جلوي تكثير معنا را مي‌گيرد. پژوهش حاضر نشان مي‌دهد كه با وجود تقابل‌هاي دوگانه در مثنوي، چگونه مولانا از حصار بسته و تكراري اين ساختار فراتر مي‌رود. پرهيز از برداشت قطعي و نهايي و پيوستاري/ طيفي ديدن مفاهيم، از اصول زيرساختي تفكر مولانا در سراسر مثنوي است كه با عباراتي چون «از موضع»، «جهات مختلف»، «از نظرگه»، «در نسبت»، «نسبت به تو»، «از يك رو» و...، به مخاطب انتقال مي‌يابد. اين مقاله، با بازخواني تعدادي از حكايات مثنوي- كه با همين انديشه بنيادي طرح مي‌شوند-، نشان مي‌دهد كه چگونه مفاهيم به شكلي لغزنده و سيال در كليت مثنوي به يكديگر مي‌پيوندند. همچنين با دقت در طرح چندباره برخي از مفاهيم، اين مهم برجسته مي‌شود، كه در مثنوي هيچ مفهومي يك بار و براي هميشه معنا نمي‌شود، بلكه هر مفهوم بارها ـ هر بار از موضع و زاويه‌اي خاص- طرح مي‌گردد تا مخاطب هيچ معنايي را معناي نهايي نداند و منتظر جنبه‌اي ديگر از آن در بيتي، حكايتي يا دفتري ديگر باشد. پازل معناي مثنوي در همين امتدادها، تكرارها و ارتباط‌ها به شيوه خاص خود شكل مي‌گيرد و حوزه‌هاي معنايي مثنوي در پيوندي سلبي، ايجابي، تكميلي، تداومي و تناقضي با هم، هر لحظه افق و چشم‌اندازي ديگر پيش چشم مخاطب ترسيم مي‌كند

The Fall of Oppositions and the Originality of Relative Attitude in the Thought System of Molavi Abstract The unconventional and beautiful structure of Masnavi requires that the reader in order to understand deeper and to get more artistic enjoyment of Molavi’s words, does not encounter the Masnavi’s text world with his lingual and mental conventional familiar patterns. Also the semantic schema of Masnaviremains ignored and hidden without considering the semantic grounds and organic link of pieces and components of the textin reductionist reading. Accordingly, the present study by considering one of the epistemological and ontological approaches of Molavi explains the manner and reason of the fall of oppositions and the originality of relative attitudeand the cohesion in Masnavi. The present study shows that how Molavi goes beyond the closed and repetitive fence of this structure in spite of the presence of binary oppositions in Masnavi. Avoiding making definite and final conclusion and seeing the concepts in coherence and spectral view are among Molavi’s infrastructure principles in thinking throughout Masnavi which is transferred to the reader through expressions like “from the viewpoint”, “different directions”. “from perspective”, “in relation to”, “towards you”, “on one hand”, etc. This article by re-reading some of the stories of Masnavi –which are outlined with this fundamental idea-, shows that how concepts in slippery and fluid form join together in the universality of Masnavi. Also by looking closely the outlining of some of these concepts for several times; this fact would be highlighted that in Masnavi no concept is defined once and for all but each of them is outlined many times - from a specific perspective and angle- so that the reader would not consider any meaning as the final one and awaits another aspect of that in another line, story or volume