گستره حق قيام و نسبت آن با بزه بغي

The scope of the right to revolution and its proportion to the Bagy

حق قيام، انقلاب، نافرماني، شورش و تمرّد در حقوق ديني و طبيعي بحث مي‌شود. اين حق پس از ورود به اسناد حقوق بشر و شهروندي در حقوق موضوعه هم مورد واكاوي حقوقدانان و علماي سياست قرار مي‌گيرد. اعتقاد به اين حق در طول تاريخ براي توجيه انقلاب‌هاي مختلف مورداستفاده قرارگرفته است و هنوز هم براي هر يك از تحولات سياسي در حال رخداد همچون انقلاب مردم تونس، به اين حق استناد مي‌جوييم. در حقوق بشر كنوني و همچنين حقوق شهروندي كشورهاي متعدد غربي، با پذيرفتن الزامات دموكراسي، بارقه‌هاي اين حق كاملاً مشهود است. در حقوق ديني باوجود اختلافات مذاهب در اين مورد، انديشه‌هاي شيعي اين حق را شناسايي مي‌كند. نوشتار حاضر، با روش توصيفي- تحليلي، به مطالعه ماهيت و مبناي حق مزبور در دو خاستگاه غربي (با تمركز بر حقوق آمريكا) و اسلامي پرداخته است و انعكاس آن را در منابع حقوق اساسي جمهوري اسلامي ايران مورد بررسي قرار مي‌دهد.

The rights to revolution, uprising, disobedience and rebellion have discussed in religious and natural law. This right, after entering into human rights and citizenship documents, has discussed by jurists and scholars of politics. Historically the existence of this right has provided an important justification for various revolutons, and we are still referring to this right for many political developments like the Tunisian Revolution. Relying upon requirements of democracy in the current human rights as well as the rights of citizens in many Western states, the remarks of this right are quite evident. In religious law, there are different views in this regard. One of points of view in this respect belongs to Shia which recognizes this right. The present paper, by descriptive-analytical method, considers the nature and foundation of this right in a comparative study between Western origins (focusing on American law) and Islam and also takes it to account its reflection on the sources of the constitutional law of the Islamic Republic of Iran.