تحليل رمان الشحاذ (گدا) بر مبناي كهن الگوهاي يونگ

Analyzing the Novel 'the Beggar' (Al-Shahaz) Based on Jung’s Archetypes

يونگ معتقد است: انگاره‌هايي كه در رسيدن به فرديت وجود دارند، از زمان‌هاي باستان تاكنون در درون تمامي انسان‌ها وجود داشته است كه وي آنها را به عنوان كهن الگو معرفي مي‌كند. از منظر يونگ، تكامل فرآيند فرديت در نيمه دوم زندگي و به تدريج رخ مي‌دهد. نجيب محفوظ در رمان الشحاذ و در خلال يك سفر رمزي، ما را نه به گذشته قهرمان رمان – عمر الحمزاوي - بلكه به گذشته بشر و به ناخودآگاه جمعي مي‌برد. عمر الحمزاوي در اين رمان در يك فرآيند فرديت رواني قرار گرفته كه محتويات ناخودآگاه جمعي به صورت رؤيا و حالت‌هايي از خلسه براي او متجلي مي‌شود و در جامه كهن الگوهاي مختلف راه فرديت و كمال رواني را به وي نشان مي‌دهد؛ از اين رو رمان الشحاذ قابليت دارد بر مبناي كهن الگوهاي يونگ بررسي شود. كهن‌الگوهاي يونگ مانند سايه،آنيما، نقاب و تولد مجدد دقيقاً در مورد عمر الحمزاوي مصداق داشته و قابل پيجويي است. هدف در اين پژوهش اين است كه با مطالعه رمان الشحاذ، تجلي و كاركرد كهن الگوهاي يونگ در فرآيند تفرد رواني عمر الحمزاوي به شيوة تحليل محتوا و با رويكرد نقد روانشناختي بررسي شود. نتيجه مقاله حاضر اين است كه از منظر نقد روانشناختي يونگ، گاهي آشفتگي رواني نشانه بيماري نيست، بلكه تلنگري است براي سير در مسير تفرد و نوزايي و نيل به خودآگاهي و تعادل رواني.

1. Introduction Carl Gustav Jung, a famous Swiss psychiatrist, defines archetype as the behavioral themes common among human beings throughout the history. Man through a spiritual journey and in interaction with the archetype completes his individuation. Individuation is a process during which “I” as the center of consciousness moves to ‘self’ which is the innermost part of unconsciousness. Dream and vision are the ones within which the content of archetype becomes clear and interpretable. Ashahaz (beggar) written by Naguib Mahfouz, the well-known Egypt writer and noble winner in literature can be interpreted considering the basis. This novel, as a psychoanalytical work, has the potential of being interpreted variously. It is the story of the human being’s spiritual journey to the deepest parts of unconscious.