بررسي انواع اقتباس‌هاي قرآني در ديوان اشعار حافظ و ابوالعتاهيه

A Study on Quranic Adaptations in Hafez and Abū l-ʻAtāhiyya's Diwans

دريافتن ژرفناي سروده هاي بسياري از شاعران بزرگ جهان اسلام، بدون شناختن مايه‌هاي قرآني شعر آنان ممكن نيست. در پژوهش حاضر نگارنده به تبيين، تحليل و تطبيق جلوه ­هاي تأثيرپذيري سروده­ هاي حافظ و ابوالعتاهيه از آيات و مضامين قرآني پرداخته و گونه ­هاي آن را در ديوان هر دو شاعر بازنموده است. تأثر قرآني اين دو شاعر در حوزه اقتباس ­هاي مستقيم و اقتباس ­هاي غيرمستقيم جاي مي‌گيرد كه هر كدام، خود داراي گونه­ هايي است. نگارنده دريافته كه در شعر ابوالعتاهيه در مقايسه با حافظ از برساختن و درج مضاميني مشابه تعبيرات قرآني نشاني نيست، زيرا حافظ اكسير كلام خداوند را بر مضامين عاشقانه، سياسي و اجتماعي سروده ­هاي خود زده و با مضمون‌آفريني، فرهنگ زباني و انديشگاني خود را چندصدايي كرده است، حال آنكه اقتباس­ هاي قرآني اشعار ابوالعتاهيه جنبه­ اي اخلاقي و زاهدانه دارد و تك­ بعدي است.

Understanding the depth of most great and famous poets in Islam is not possible without recognizing and understanding Quranic themes of the poetries. In the present research, the author expresses, analyzes and compares the effectiveness manifestation of Hafez and Abū l-ʻAtāhiyya's poetries from Quranic Verses and concepts and then explains their types in both poets' diwans. Both poets' affect of Quran is in the field of direct and indirect adaptation in which each includes various types. The author concluded that there is no trace of similar concepts to Quranic interpretations in Abū l-ʻAtāhiyya's works. Because Hafez enjoyed God's words' elixir to enrich his poetries with lovely, political and social concepts since Abū l-ʻAtāhiyya' works are Quranic adaptation in the field of ethics and asceticism.