تحليل نقش و جايگاه شهرهاي كوچك در توازن و توسعه منطقه‌اي (مورد مطالعه: غرب كلان‌منطقه زاگرس)

An Analysis of Role and Position of Small Cities in Regional Balance and Development (Case Study: West of Zagros Macro-Region)

نحوه استقرار جمعيت و فعاليت در فضا كه در ادبيات توسعه با عنوان آمايش سرزمين از آن ياد ميشود، عامل اصلي توازن و توسعه در مقياس ملي و منطقهاي است. اين مقاله با هدف ارزيابي سياست شهرهاي كوچك در توسعه منطقه‌اي، جايگاه شهرهاي كوچك غرب كلان‌منطقه زاگرس را در توزيع جمعيت و توليد اشتغال مطالعه كرده است. روش مقاله، توصيفي- تحليلي مبتني بر داده هاي اسنادي است كه در نرم‌افزارهاي GIS و EXCEL، تحليل كيفي شده‌اند. نتايج نشان دادند توزيع ظرفيت‌هاي جمعيتي و فرصت‌هاي اشتغال بين طبقات شهري، نامتعادل و در جهت خلاف توازن منطقه اي در جريان است. معدود شهرهاي بزرگ و مياني (9 درصد شهرها)، 68 درصد جمعيت و شبكه شهرهاي كوچك و روستا- شهرها كه 91 درصد نقاط شهري را تشكيل ميدهند، تنها 32 درصد جمعيت شهرنشين را در خود اسكان دادهاند. ساختار فضايي اشتغال شهري نيز با عدم‌تعادل‌ مواجه است؛ در نتيجه، نظام شهرنشيني منطقه، با حداكثر تمركز جمعيت و فعاليت، زيرساختها و انواع ظرفيت‌هاي اشتغال با تسلط بخش خدمات و صنعت در شهرهاي بزرگ و مياني و در مقابل، حداكثر پراكندگي در بخش اعظم منطقه و شهرهاي كوچك آن روبهرو است. اگرچه سياست‌هاي توسعه منطقه‌اي، بر رويكرد شهرهاي كوچك تأكيد دارد، اما تحولات شهرنشيني منطقه برخلاف سياست‌هاي فوق، موجب تمركزگرايي و سلطه سطوح بالاي نظام شهري مي‌شود و به نقش شهرهاي كوچك در كاهش نابرابري و ايجاد توسعه و توازن منطقه‌اي، كمتر توجه شده است.

Distribution of population and activity in space, called as spatial planning in development literature, is the main factor of balance and development in national and regional scale. This paper aims to evaluate the policy of small cities in regional development, the position of small cities in the western area of Zagros in population distribution, and job creation. Research method is descriptive-analytical based on documentary data that were qualified in GIS and Excel soft wares. The results indicated that population distribution and job opportunities are imbalanced between urban classes and are not in line with regional balance. 68percent (9 percent of cities) of population live in few large and medium cities and only 32 percent of urban population live in small cities network and rural–urban commuting areas (RUCAs) forming 91 percent of urban areas. Spatial structure of urban occupation is imbalanced. As a result, urbanization system of the area confronts with maximum population and activity concentration, infrastructures, and types of occupation capacities focusing on service and industry sectors in in large and medium cities vis-à-vis maximum distribution in the majority of this area and its small cities. Even though regional development policies emphasize on small cities approach, urbanization changes of the area, unlike mentioned policies, have resulted in centralization and dominated by high levels of urban system, and the role of small cities has been less considered in reducing inequality and creating regional development and balance.