اسفار اربعه از منظر رفيعي قزويني و جوادي آملي

Asfar Arbia from the Perspective of Rafiee Qazvini and Javadi Amoli

با بررسي رويكرد جوادي آملي و رفيعي قزويني در خصوص اسفار اربعه، آشكار مي‌گردد كه ميان اين دو ديدگاه تفاوت‌ها و شباهت‌هايي وجود دارد. جوادي آملي نهايت سفر اول را همگام با حصول مقام ولايت و نهايت سفر سوم را مقارن با حصول مقام خلافت مي‌داند؛ اما در ديدگاه رفيعي قزويني، حصول مقام ولايت با انتهاي سفر سوم همراه است. در ديدگاه وي، نهايت سفر اول ابتداي مقام قلب است و سفر دوم مبدأ ظهور روح در اصطلاح عرفاست؛ در حالي كه شهودِ هويت غيبيه و رسيدن به مقام محو و طمس، تناسبي با مرتبۀ روح را ندارد، بلكه وصول به اين امر با مقام خفي و اخفي تطابق دارد. عارفاني چون قيصري و كاشاني ميان مراتب ابتدايي و انتهايي ولايت به تفاوت قائل‌اند، لكن چنين تمايزي در ديدگاه رفيعي قزويني ديده نمي‌شود. از منظر وي، سفر اول در محدودۀ امور عامه و جواهر و اعراض سفر سوم حكما خواهد بود. لكن از منظر جوادي آملي محدودۀ سفر اول تا اثبات ذات حق‌تعالي ادامه دارد. علاوه بر شمول جواهر و اعراض در سفر سوم كه رفيعي قزويني به آن معتقد است، نحوۀ فاعليت حق‌تعالي و كيفيت صدور واحد از كثير در اين سفر مورد بحث قرار مي‌گيرد. اين گفتار بر آن است كه با روش تحليلي ـ تطبيقي، ديدگاه اين دو حكيم متأله را بررسي نمايد.

By examining the approach of Javadi Amoli and Rafiee Qazvini about the Asfar Arbia, it is clear that there are differences and similarities between these two views. Javadi Amoli considers the first journey to be the same as the achievement of the Position of Authority (welayah) and the end of the third journey as coincided with the fulfilment of the position of vicergerency of God; but in view of Qazvini, getting the Position of authority (welayah) comes at the end of the third journey. In his view, the end of the first journey is the beginning of the position of the heart, and the second journey is the origin of the emergence of the soul in the mystic term, whereas the intuition of the invisible identity and reaching to the level of annihilation and obliteration does not have a proportional relationship with the level of the spirit; reaching to this fact is consistent with the position of the latent. The mystics like Qaisari and Kashani believe that there is difference between the beginning levels and ending levels of the authority(welayah), but such a distinction cannot be seen in the view of Rafi’i Qazvini. From his point of view, the first journey will be in the field of the general principles and substances and accidents of the third journey of sages, but from the perspective of Javadi Amoli, the scope of the first journey continues to prove the nature of God Almighty. In addition to the inclusion of substances and accidents in the third journey, which Rafi’i Qazvini believes in, the nature of the Activity of God Almighty and the quality of the issuance of one from many will be discussed in this journey. This article seeks to examine in an analytical-comparative method the views of these two metaphysicians.