گرايش اجتماعي در تفاسير قرآن پيشران موثر در شكل‌گيري و شكوفايي تمدن نوين اسلامي

The Social Approach to Quranic Tafsir as an Effective Driving Force in the Shaping and Prosperity of the New Islamic Civilization

يكي از گرايش‌هاي جديد در تفسير كه در يك‌ صدساله اخير مورد توجه مفسران قرآن قرار گرفته، رويكرد اجتماعي به قرآن است. در اين رويكرد، مفسر قرآن درصدد تلاش براي حل مشكلات اجتماعي، پاسخگويي به شبهات و نيازهاي عصر جديد، توجه به جهت‌گيري‌هاي عصري درباره مسائل اجتماعي براي ساختن تمدني مبتني‌بر قرآن و آموزه‌هاي وحياني است. اين پژوهش با روش توصيفي ـ تحليلي درصدد است تا نشان دهد كه رويكرد اجتماعي به قرآن، از جهات گوناگوني بر شكل‌گيري و شكوفايي تمدن نوين اسلامي تأثير زيادي دارد. برخي از مهم‌ترين اين موارد عبارت‌اند از: هويت‌بخشي به جامعه اسلامي؛ عيني كردن ارزش‌ها و به‌ صحنه آوردن تعاليم قرآن؛ تطابق دادن آموزه‌ها با ظرفيت اجتماعي در قلمرو حيات انسان‌ها؛ وحدت بخشيدن به امت اسلامي براي مقابله با دشمنان؛ تبيين سنت‌هاي الهي درباره حيات و زوال تمدن‌ها؛ معرفي نظام‌هاي سياسي، اجتماعي و اخلاقي مبتني‌ بر آموزه‌هاي قرآني؛ و توجه به تعليم و تربيت نسلي نو مبتني‌ بر آموزه‌هاي قرآني براي ساختن تمدني نوين، مطابق با معارف حقيقي اسلام.

One of the newer approaches to interpretation of Quran, which has attracted the attention of its exegetes in the past century, is the social approach. In this approach, the commentator seeks to respond to social problems, doubts, and demands of the new era and employ era orientations in regards to social issues in order to build a civilization based on teachings of Quran and revelation. This study used a descriptive-analytical method in order to show that social approach to Quran highly influences shaping and prosperity of the new Islamic civilization from various aspects, some of the most important of which include identity-building for the Islamic community, manifesting values and actualizing teachings of Quran, matching Quranic teachings with social capacities of human life, unifying the Islamic community against enemies, explaining divine traditions about the life and decline of civilizations, introducing political, social, and ethical systems based on Quranic teachings, and educating the new generation based on these teachings in order to build a new civilization according to original Islamic wisdom.