بررسي نقاط قوت و ضعف ابزارهاي ارزشيابي برنامه سلامت مادران در عرصه مراقبت‌هاي بهداشتي اوليه ايران

Strengths and weaknesses of maternal health program evaluation tools in Iranian primary health care system

برنامه سلامت مادران به‌ دليل تاثير قابل‌توجه در سلامت جامعه از برنامه‌هاي اصلي در عرصه مراقبتهاي بهداشتي اوليه در جهان مي‌باشد. بر اين اساس، مطالعه حاضر با هدف بررسي نقاط قوت و ضعف ابزارهاي ارزشيابي برنامه سلامت مادران به مورد اجرا درآمد. مواد و روش كار: اين مطالعه از نوع تطبيقي است كه داده‌هاي آن به روش مرور اسناد به دست آمد و از طريق ماتريس مقايسه مورد تحليل قرار گرفت. در آغاز، تعداد 9 ابزار ارزشيابي و يك سامانه مراقبتي از طريق بررسي مستندات مرتبط با ارزشيابي برنامه سلامت مادران شناسايي گرديد و سپس از نظر توجه به ابعاد اصلي الگوي جامع ارزشيابي (سيپ) و وجود سنجه هاي ارزيابي مرتبط با آنها مورد مقايسه قرار گرفتند. در پايان، نقاط قوت و ضعف اين ابزارها شناسايي و مورد بحث و بررسي قرار گرفت. يافته ها: نتايج مطالعه حاكي‌ است كه ابزارهاي مورد بررسي داراي كاستي‌هاي قابل‌توجهي هستند كه از اهم موارد مي‌توان به بي‌توجهي به نيمي از ابعاد اصلي الگوهاي رايج ارزشيابي برنامه‌هاي بهداشتي و نيز عدم ارائه سنجه‌هاي ارزيابي جهت سنجش غالب مولفه‌هاي مهم مراقبتي اشاره نمود. كلي‌گويي، اشاره ناقص به ابعاد ارزشيابي، عدم ارائه سنجه‌هاي مناسب و دسته‌بندي شده و عيني‌نبودن سنجه‌ها از ديگر نقاط ضعف عمده اين ابزارها است. بحث و نتيجه گيري: مطالعه حاضر نشان داد كه ابزارهاي كنوني مورد بررسي به سبب دارا بودن ضعف‌هاي اساسي نخواهند توانست منجر به ارتقاي كيفيت مراقبت‌ها و متعاقباً ارتقاي دستاوردهاي آنها گردند. نتايج مطالعه حاضر مي‌تواند از طريق كمك در ارائه يك الگوي جامع و كارآمد ارزشيابي، در مرتفع‌نمودن كاستي‌هاي شناسايي‌شده موثر باشد.

Objective (s): The maternal health program is one of the main primary health care domains worldwide due to its momentous impact on community health. Considering the importance of this program’s quality and the role of evaluation systems in its promoting, this study was done to investigate the strengths and weaknesses of maternal health programs evaluation tools in Iran. Methods: This was a comparative study. The data was obtained by reviewing documents and was analyzed through the comparison matrix. Firstly, the number of nine evaluation checklist and one clinical information system were identified. Then the identified tools were compared regarding to the comprehensive evaluation model (CIPP) and their evaluation measures. Finally, the strengths and weaknesses of identified tools were recognized and discussed. Results: The study results indicated that the evaluation tools have notable shortcomings. The main shortcomings are disregarding 50% of the main dimensions of the health program evaluation models and the lack of proper measures to assess the main components of care. Subjectivity and non-exclusiveness of evaluation measures with improper categorizing of measures were the other weaknesses of these tools. Conclusion: The findings showed that the current tools for evaluation of maternal health program in Iran could not improve either the quality or outcomes.