بررسي اثرات گردشگري بر دارايي ها و فعاليت هاي معيشتي مردم در چارچوب معيشت پايدار گردشگري، مطالعه موردي روستاي زيارت

Investigation of tourism impact on the livelihood activities and assets of rural households, (case study: Zeeyarat village in Gorgan County)

در سال هاي اخير اهميت صنعت گردشگري به عنوان راهكاري براي كاهش فقر روستايي به خصوص در كشورهاي در حال توسعه مورد توجه سياست گذاران واقع شده است. با وجود اين جايگاه گردشگري براي كاهش فقر توسط توسعه گران روستايي به خاطر داشتن نگاه بخشي و تمركز بيش از اندازه بر صنعت گردشگري و ريشه نداشتن در تئوري هاي توسعه و توسعه روستايي توسط محققان و دست اندركاران توسعه روستايي به شدت مورد انتقاد واقع شده است. در پاسخ به انتقادات فراواني كه به جايگاه گردشگري براي كاهش فقر وارد شده است عده اي عقيده دارند كه مي توان اين نارسايي را به وسيله تكنيك هايي كه در چارچوب معيشت پايدار وجود دارد برطرف كرد. اين تحقيق با به كارگيري چارچوب معيشت پايدار گردشگري به بررسي وضعيت سرمايه هاي مردم روستاي زيارت براي دست يابي به معيشت پايدار و بررسي ميزانت اثير گردشگري بر بهبود دارايي هاي معيشتي مردم مي پردازد. اين تحقيق از نوع توصيفي – تحليلي است كه در آن از روش مطالعه اسنادي و پيمايش ميداني در نمونه موردي روستاي زيارت استفاده شده است. در اين چارچوب تعداد 150 پرسشنامه خانوار بر اساس نمونه گيري تكميل و تعداد 18 مورد مصاحبه نيمه ساختمند با مديران و كارشناسان انجام و دو جلسه ارزيابي مشاركتي گروهي برگزار شده است. داده هاي كمي و كيفي بدست آمده بر اساس مدل مفهومي تحقيق با استفاده از روشهاي تحليل كمي، كيفي و تحليل محتوا بر اساس شاخص هاي معرفي شده براي رويكرد معيشت پايدار گردشگري با استفاده از نرم افزار SPSS مورد بررسي قرار گرفته اند. قلمرو زماني تحقيق از تيرماه 1389 تا تيرماه 1390 و قلمرو مكاني آن روستاي زيارت در شهرستان گرگان بوده است. نتايج تحقيق نشان مي دهد كه گردشگري در حال حاضر در روستاي زيارت نتوانسته است نقش موثري در معيشت پايدار روستاييان ايجاد كند و آثار مثبت گردشگري جز در بعضي شاخص ها موثر نبوده است. عدم فراگيري منابع گردشگري به گروه هاي مختلف جامعه و نبود برنامه مشخص در جهت توسعه گردشگري از مواردي است كه پتانسيل هاي توسعه گردشگري روستا را تهديد مي كند. با وجود اين نتايج تحقيق نشان مي دهد كه با برنامه ريزي مناسب مي توان از قابليت ها و دارايي هاي معيشتي مردم در جهت گسترش گردشگري به مثابه استراتژي معيشتي مناسب بهره برد.

In the recent years, tourism has been recognized as one of the prominent strategies of rural development and poverty reduction especially in developing countries, and has been broadly attended by policy makers and practitioners. However, tourism has been an object of severe criticism by researchers and practitioners of rural development for being the focus of attentions in excessive and partial ways, lacking roots in development theories. With a critical approach, this research aims to investigate the capitals of Zeeyarat villagers and to evaluate the tourism impacts on the sustainable livelihood development in Zeeyarat village – in Gorgan County, Golestan province. This research is descriptive-analytical in nature using a case study method to investigate the impacts of tourism on the village development. The Time frame of the research is November 2010 until august 2011. Data are derived through various sources such as: questionnaire-based household survey, interviews, observations and secondary sources. Conducting the survey, questionnaires were distributed among 150 rural families which were selected by random sampling from among the total of 575 village households in 2011. Semi-structured interviews were also carried out with 18 individuals. Also two PRA sessions were held in order to obtain more detailed perspectives on tourism experiences in the village and its associated transformations, being a complement to the information obtained from household survey. Afterwards, Content analysis was adopted to analyze the collected data. Predetermined categories and themes employed in the analysis were based on the SLFT framework. In addition, the quantitative data from the questionnaire-survey (related to the livelihoods outcomes or sustainability) were analyzed using the SPSS software version 17.