جامعه شناسي سياست آموزشي در ايران با لنز حكومت مندي

Sociology of Educational Policy in Iran through Governmentality Lens

مقاله حاضر به بررسي جامعه‌شناسانة سياست آموزشي در ايران با دستگاه مفهومي «حكومت‌مندي» و براساس چارچوب «تحليل حكومت» ميشل دين، در سه بُعد عقلانيت‌ها / گفتمان‌ها، تكنولوژي‌ها و سوژه‌هاي حكومت مي‌پردازد. پارادايم روش‌شناسيِ مورد استفاده، تركيبي است از دو روش «تحليل گفتمان» و «تبارشناسي». جامعه آماري تحقيق را، متون سياست‌ آموزشي مندرج در قوانين برنامه توسعه در دو دوره پيش و بعد از انقلاب اسلامي ايران تشكيل مي‌دهند. يافته‌ها نشان داد كه حكومت‌مندي حاكم بر سياست آموزشي در ايران، حكومت‌مندي نو محافظه‌كار است كه با ايده‌هاي مسلطي هم‌چون بازگشت به گذشته، حفظ و تثبيت نظم، توجه به ارزش‌ها، هژموني دولت و تمركزگرايي مشخص مي‌شود. سياست‌هاي آموزشي ايران، از طريق تركيبي از تكنولوژي‌هاي سلطه / قدرت (حكومت بر ديگران) و خود (حكومت بر خود) اتفاق مي‌افتند. همچنين، سوبژكتيويته‌هاي سياست آموزشي در برنامه‌هاي توسعه پيش و بعد از انقلاب، شكل متفاوتي داشته‌اند. به‌طوري‌كه در برنامه‌هاي پيش از انقلاب، مهمترين ويژگي سوژه‌ها عمدتاً شامل فني‌گرايي، حرفه‌اي‌گريي، اشتغال‌زايي و كارآفريني است، اما در زمان بعد از انقلاب، وجه اخلاقي سوژه‌ها، در كنار وجه حرفه‌اي، غالب گشت. دلالت نتايج بر آن است كه هدف غايي سياست‌ آموزشي در ايران، هدايت رفتار سوژه‌ها وفقِ ارزش‌هاي غايي حكومت‌مندي نو محافظه‌كار است.

Present paper do investigate the educational policy in Iran by conceptual system of governmentality and accordance to Mitchel Dean’s “analytics of government” framework in three dimensions such as rationalities/discourses, technologies and subjects of government. Mmethodologically, mixed method of both Focaultian discourse analysis and genealogy were used. Statistical population consists of texts of educational policy such as laws of development plans in Iran’ Islamic pre and post-revolution era. Findings showed that governmentality which run educational policy in Iran is neo-conservative governmentality. The ideas of this governmentality are signified with returning to past, preservation and stabilization of order, attention to values, state hegemony and centralism. Educational policies in Iran operate with mixture of technologies of domination/power (governing on others) and technologies of self (governing on self). In addition, subjectivities of educational policy in development plans in pre and post-revolution have different forms. So that in pre-revolution ones, the most properties of subjects were vocationalism, professionalism, job-generation and entrepreneurship, while in after revolution ones, the ethical and value aspect of subjects were dominated. Results implies that the ultimate goal of educational policy in Iran is conducting subjects’ behavior in accordance with final values of neo-conservatism governmentality.