تحليلي فضايي بر نابرابري‌هاي آموزشي و نقش آن در پايداري اجتماعي شهري با روش‌هاي آمار فضايي (مطالعه موردي: شهر سقز)

A Spatial Analysis of Educational Inequalities and Its Role in Urban Social Sustainability the Spatial Statistical Methods (a Case Study of Saqqez)

پايداري اجتماعي شهري مستلزم رعايت عدالت اجتماعي و عدالت فضايي و توجه متوازن به وجوه مختلف حيات جامعه است؛ به‌ گونه‌اي كه نيروي انساني را به فراگرد توسعه خوشبين سازد. امروزه به‌ دليل رشد فزاينده شهرها، گسترش فيزيكي شهر و توزيع ناعادلانه خدمات و امكانات، بحث نابرابري‌هاي فضايي در حوزه‌هاي مختلف، به‌ ويژه حوزه آموزشي ساكنين شهرها، يكي عوامل محوري اثرگذار بر پايداري سكونت گاه‌ها شناخته شده است. از اين رو پرداختن به موضوع نابرابري فضايي و به‌ تبع آن نابرابري آموزشي در مباحث شهري اهميت بسزايي يافته است. هدف اين پژوهش تحليلي بر نابرابري‌هاي‌ شهري با تأكيد بر نابرابري‌هاي آموزشي در ميان ساكنين بلوك­ هاي شهر سقز و نقش آن در پايداري اجتماعي شهري سقز و شناسايي بلوك­ ها و محدوده­ هاي مطلوب و نامطلوب از نظر وضعيت كلي آموزشي ساكنين آن است. روش تحقيق توصيفي ـ تحليلي است و براي جمع‌آوري داده‌ها و اطّلاعات مورد نياز، از روش ميداني ـ كتابخانه‌اي، از مجموعه داده‌هاي بلوك‌هاي آماري براي شهر سقز سال 1390 موجود در مركز آمار ايران استفاده شده. براي تجزيه‌ و‌ تحليل اطلاعات با به‌كارگيري مدل­هاي آمار فضايي[1]، تحليل لكه­ هاي داغ[2] و خود‌همبستگي فضايي[3] در نرم‌افزار Arc/GIS و آزمون پيرسون در نرم‌افزار SPSS مورد ارزيابي قرار گرفته است. نتايج حاكي از آن است كه بلوك­ هاي شهر سقز بر پايه شاخص‌هاي آموزشي داراي نابرابري‌ فضايي هستند. بلوك‌هاي در وضعيت نامطلوبي در محدوده محلات 1، 6، 7، 8، 13، 17، 18 قرار دارند و بلوك‌هاي در وضعيت مطلوبي در محدوده محلات 2، 4، 8، 9، 11، 12، 13، 14، 15، 18، 19 قرار دارند. همچنين الگوي فضايي پراكنش و شكل نابرابر‌ي‌هاي آموزشي در شهر سقز از مدل خوشه ­اي[4] تبعيت مي­كند و طبق نتايج به‌ دست‌آمده از آزمون پيرسون، بين نابرابري‌هاي آموزشي و پايداري اجتماعي شهري با ضريب همبستگي **0/054- و با عنايت به اينكه سطح معناداري كمتر از 0/05 است، مي‌توان گفت كه رابطه معني‌دار معكوسي وجود دارد. به اين معني كه افزايش نابرابري‌هاي آموزشي در سطح شهر بر ميزان پايداري اجتماعي شهري تأثير منفي دارد.

Urban sustainability depends on relative welfare, citizen participation and social awareness for all community members. In fact, sustainability requires observing social and spatial justice and balanced attention to different aspects of community life, so that human resources optimistically take part in the development process. Today, due to the growth of cities, the physical development of cities and the lack of equitable distribution of services and facilities, spatial inequalities in different spheres, particularly in the field of education of urban residents, are among the key factors affecting the sustainability of settlements. Therefore addressing the issues of spatial inequality and educational inequality are very important. This paper tries to analyze educational inequality in different urban blocks and its role in the stability of the city ofSaqqez. For the purpose of this research, analytical method was used and to gather data and information, library method was employed. The statistical data belonged to 2011, available in theCenter ofStatistics ofIran; the data was analyzed using spatial statistics models, Hot Spot Analysis and Autocorrelation Moran’s I. The results show that theblocks of Saqqez had educational inequality. Blocks 1, 6, 7, 8, 13, 17, and 18 had an undesirable situation, while blocks 2, 4, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 18, and 19 had a proper situation. an‎d distribution pattern of educational inequality in Saqqez follows the cluster model. According to the results from Pearson Test, between educational inequalities and urban sustainability, with a correlation coefficient of (-0.054 **) and with regard to the significance level of less than (0.050), there is a reverse significant relationship. This means that an increase in the educational inequality has a negative impact on urban sustainability.