سفينه، مجموعه، جُنگ تحولاتِ تاريخيِ يك نوع ويژه ادبي

هريك از مصطلحات «مجموعه»، «سفينه» و «جُنگ» اكنون در معنايي به‌كار مي‌رود كه گاه با كاربرد آن در گذشته متفاوت است. هريك از اين موارد، و نيز اصطلاحات ديگري مانند «بياض»، «جريده» و حتي «كرّاسه»، «دفتر»، «مفرد» و «جزو» در زبان عربي و فارسي، براي مفاهيم ويژه‌اي وضع شده است كه درعين داشتن نوعي تمايز از يكديگر، گاه به‌شدت تعريف‌گريزند. به‌دست‌آوردن شناختي نسبي، با درنظرگرفتن كاربردشناسي مصطلحات مزبور در متون و اسناد هر دوره، ضرورتي انكارناپذير است. ازسوي ‌ديگر، برخي از اين اصطلاحات، در ادواري به حوزه معنايي يكديگر وارد شده يا معناي دقيق خويش را از دست داده است كه در ترسيم مفهوم آنها، لازم است به اين تطوّر معنايي توجه شود. در اين پژوهش مقدماتي، به كهن‌ترين شواهد و كاربردهاي سه اصطلاح بنيادين «مجموعه»، «سفينه» و «جُنگ» در زبان فارسي، از آغاز تا پايان سده نهم هجري، با استناد به اشارات شاعران و اديبان در متون، و نيز بررسي دقيق خود سفينه‌ها و جُنگ‌هاي كهن برجاي‌مانده، پرداخته خواهد شد تا تحولات معنايي و مصاديق هريك از آنها در ادوار مختلف تاحدودي روشن شود. همچنين، در هر بخش، به روابط بين اين اصطلاحات با كاربردهاي متداول در ادوار ديگر به‌اختصار اشاره خواهد شد.