شيوه‌هاي كاربرد آيات و احاديث در تاريخ جهانگشاي جويني

واكاوي آثار ادبي با تكيه بر آرايه‌هاي سخن و هر گونه شگردي كه كلام را از سطح زبان به سطح ادب فرا ببرد، در فرايند معناسازي از اهميّت بسزايي برخوردار است، به‌ گونه‌اي‌ كه كشف لايه‌هاي پنهاني متون به درك تازه‌اي از خواندن متن مي‌انجامد. آيات و احاديث به ‌عنوان شگردي ادبي در هر دوره‌اي از زبان و ادبيّات فارسي با توجّه به مقاصد شاعران و نويسندگان، در بيان مقصودي خاص مورد استفاده قرار گرفته‌اند. تاريخ جهانگشاي جويني از برجسته‌ترين متون تاريخي‌ـ ادبي است كه كاربرد آيات و احاديث، يكي از خصيصه‌هاي مهمّ نثر اين كتاب مي‌باشد. در اين پژوهش توصيفي‌ـ تحليلي سعي شده است جايگاه هنري و اثرپذيري‌هاي جويني در اقتباس از آيات و احاديث بررسي و تحليل شود. لذا دو پرسش اصلي مطرح مي‌شود: الف) با توجّه به نوع كاربرد آيات و احاديث در نثر آن دوره، جويني بيشتر از چه شيوه‌هايي بهره برده است؟ ب) مهم‌ترين اهداف معنايي و انگيزشي جويني در استفاده از اين هنر سبكي چه بوده است؟ نتيجه اين بررسي حاكي از آن است كه آيات و احاديث در اين اثر، با تنوّع كاربردها و شيوه‌هاي معنادار زباني، توانسته است جايگاه ويژه‌اي در ايراد مفاهيم ذهن نويسنده داشته باشد، به ‌طوري‌كه مي‌توان آيات و احاديث را به‌ عنوان يكي از شيوه‌هاي تحليل متن معرّفي كرد. بيشترين اهداف به قصد تبيين و توضيح، استشهاد و استناد، تعليل و توجيه و نكته‌پردازي به كار رفته است.