خوانش نشانه‌شناسي لايه‌اي در فرايند معنايي منظومه خسرو و شيرين نظامي

نشانه‌شناسي لايه‌اي با زيرساخت نشانه، لانگ، پارول، رمزگان، بافت و... در پي خوانشي دقيق از متن است. نشانه در اين رويكرد در تعامل گفتماني به متن تبديل مي‌شود. درواقع اين فرايند نتيجه خوانش بافتاري نشانه‌ها در قالب رمزگان است كه به لايه‌هاي متني تبديل مي‌شود. البته خوانش بينامتنيتي و بيناگفتماني مخاطب، به اين لايه‌ها جهت مي‌دهد. منظومه خسرو و شيرين توانايي چنين خوانشي را دارد؛ بنابراين در اين پژوهش به نشانه‌هايي مانند آب، شير، خون، درخت، سنگ، خورشيد و... در جايگاه كنشگران اصلي روايت، گرداگرد سه شخصيت فرهاد و خسرو و شيرين، توجه شد؛ به‌گونه‌اي‌كه خوانش پديدارشناختي، اين نشانه‌ها را همگام با هر شخصيتي در فرايند معنايي، متناسب با دلالت‌هاي ضمني ديد. روش توصيفي ـ تحليلي لايه‌هاي نشانه‌اي نشان داد شاعر چگونه از شگرد اقتصاد داستاني در قالب نشانه‌ها براي افزوني ساختار معنايي ـ محتوايي اثر استفاده كرده است؛ به‌طوري‌كه با وجود نگرش ساختارگرايي برخي تحليل‌گران، اين پژوهش به سبب در نظرگرفتن پيرنگ براي همه نشانه‌ها در رمزگان‌هاي مختلف خوانشي، به افزوني معنايي داستان انجاميد؛ براي مثال وقتي كنشگران همنشين شيرين، مانند آب و شير و خون، برپايه عمل فراروي نشانه‌ها در رمزگان‌هاي مختلف عرفان و اسطوره و روانشناسي و... قرار مي‌گيرند، پايان كار شيرين، در جايگاه دلالت‌هاي ضمني متفاوتي قرار مي‌گيرد؛ مانند فناي عارفانه و يا مرگ زودهنگامي كه مجازات اوست.