تحليل و بررسي نسخه خطي تفسير فارسي محمد بن عبدالرزاق دُنبُلي

نسخه‌هاي خطي افزون‌بر اهميت، نقش مهمي در تاريخ علم دارند؛ به همين سبب بايد از جنبه‌هاي مختلفي بررسي و تحليل شوند. گام نخست در اين راه، معرفي و تصحيح اين آثار براي استفاده همه مردم است. محمد بن عبدالرزاق دنبلي از اديبان و علما و مفسران قرن سيزدهم هجري است. وي تأليفات متعددي دارد كه يكي از آنها تفسير قرآن‌ كريم به زبان فارسي است. نسخه‌هاي خطي آثار او در كتابخانه‌هاي مختلف كشور موجود است؛ البته اين آثار تاكنون معرفي نشده‌ است. باتوجه‌به منابعي كه از اين مفسر ياد كرده‌اند و هم‌چنين تحقيق در آثار موجود او، مي‌توان دريافت كه وي از مقام علمي و ادبي ويژه‌اي برخوردار بوده است. اين مقاله بر آن است تا با ارائه اسناد موجود از زندگي و آثار اين عالم، نسخه خطي كتاب تفسير فارسي او را ازنظر محتوايي و سبكي و روش تفسير معرفي و بررسي كند. وي تفسير خود را براي بي‌نيازكردن خوانندگان از ساير منابع تفسيري به نگارش درآورد. اين تفسير روايي يا مأثور به زبان علمي ساده و روشن نوشته شده است؛ اما گاهي مؤلف به آرايه‌هاي لفظي و معنوي نيز توجه دارد. كميت و مقدار اين اثر از ويژگي‌هاي مهم اين تفسير است. اين اثر كمابيش تفسير يك‌سوم كل قرآن مجيد را در بر گرفته است. نكته مهم آن است كه اين تفسير در قرن سيزدهم هجري نوشته شده است؛ يعني زماني كه دوره فترت تفسيرها به‌ويژه تفاسير فارسي است. ويژگي مهم ديگر اين اثر، زبان فارسي و مذهب مؤلف آن، شيعه دوازده امامي، است. تصحيح اين اثر به شناخت جنبه‌هاي مختلف زبان و ادبيات فارسي در حوزه متون تفسيري كمك مي‌كند؛ هم‌چنين به كامل‌شدن شناخت سير تحول و دگرگوني تفسيرهاي فارسي قرآن مجيد به‌ويژه در حوزه تفسير‌هاي شيعي ياري مي‌رساند.