برگوش‌ها و بر‌چشم‌ها در شاهنامه و متون پهلوي و مقايسه آنها با يأجوج و مأجوج در روايات اسلامي

دو واژه «برگوش» و «برچشم»، نام موجوداتي اسطوره‌اي است. بسياري از پژوهشگران آنها را به‌درستي نشناخته‌ و درنتيجه به‌اشتباه معرفي كرده‌اند. نويسنده در اين جستار مي‌كوشد تا با واكاوي چند منبع پهلوي و فارسي مانند درخت آسوريك، بندهش، يادگار جاماسپ، شاهنامه و برخي از فرهنگ‌ها، اين موجودات را معرفي كند. درنتيجه اين بررسي مشخص شد برگوش‌ها، همان گوش‌بستران، گوشوران يا گليم‌گوشان هستند و كلمه «بزغوش» يا «بزگوش» دردست‌نويس‌ها و برخي از چاپ‌هاي شاهنامه فردوسي تصحيف كلمه برگوش است. با يك بررسي مقايسه‌اي ميان مطالب منابع تاريخي و تفسيري فارسي در دوره اسلامي و مطالب روايت‌هاي پهلوي و شاهنامه آشكار شد اين موجودات در صفت بزرگ‌گوشي و صفات ديگر با يأجوج و مأجوج يكسان‌اند و به گمان بسيار همان يأجوج و مأجوج در روايت‌هاي اسلامي هستند. در اين نوشتار پس از يك بحث لغوي و پژوهش در متون فارسي و پهلوي، معناي كلمه برگوش معلوم شد و در مقايسه با آن براي برچشم نيز معنايي پيشنهاد مي‌شود. همچنين ازنظر جغرافيايي به حوزه مشترك برگوش‌ها در روايت پهلوي و شاهنامه و يأجوج و مأجوج در روايات و منابع اسلامي اشاره خواهد شد.