نقد ديوان نظام‌‌الدين استرآبادي (قصايد) تصحيح و چاپ كتابخانه، موزه و مركز اسناد مجلس شوراي اسلامي

كتابخانه، موزه و مركز اسناد مجلس شوراي اسلامي در سال 1391 تصحيح ديوان نظام استرآبادي را منتشر كرد. با احترام به تصحيح‌كنندگان و سپاس از زحمات آنان براي معرفي اين اثر به جامعه علمي، در اين مقاله تصحيح اين ديوان نقد مي‌شود. درون‌مايه اين اثر، ديني است و با ادبيات شيعي (پيش از دوران صفويه) ارتباط دارد؛ به همين سبب انتظار مي‌‌رود تصحيح‌كنندگان با گذاشتن وقت بسيار، اين تصحيح را با دقتي ستودني به انجام رسانده باشند. مسئلۀ اصلي اين پژوهش بررسي شيوۀ تصحيح و ارائۀ كاستي‌‌هاي اثر است تا شايد در چاپ بعدي زدوده شود؛ همچنين نشان‌دادن مبنايي براي كارهايي از اين دست است تا تصحيح‌كنندگان ديگر، چنين خطاهايي را تكرار نكنند. با بررسي اين تصحيح و مقابلۀ آن با نسخه‌هاي خطي‌اي كه تصحيح‌كنندگان از آن بهره برده‌اند، نكته‌هاي درخور توجهي به دست آمد؛ مهم‌ترين آنها عبارت‌اند از: ناهماهنگي عنوان كتاب با محتوا و اشاره‌نكردن به مثنوي سعادت‌‌نامه و دستور معما، نقص مقدمه، نداشتن روش علمي در شيوۀ تصحيح، ترجيح‌هاي نادرست در نسخه‌بدل‌‌ها، بي‌‌دقتي‌‌هاي بسيار املايي و انشايي و چاپي، بي‌‌توجهي به معنا در تصحيح، افتادگي‌‌هاي ابيات، نداشتن فهرست قصايد، نداشتن شماره ابيات در قصايد و قالب‌‌هاي ديگر شعري، ارجاع‌هاي ناقص در متن و پاورقي، بيان مطالب تاريخي بدون پايۀ علمي، تسلط‌نداشتن به معناي متن، پايبندنبودن به ارزش‌‌گذاري نسخه‌‌ها، معني‌نشدن واژه‌هاي ناآشنا برخلاف آنچه در مقدمه گفته شده است، حذف كمابيش همۀ نسخه‌بدل‌‌ها و آوردن سليقه‌‌اي بعضي از نسخه‌بدل‌‌ها با اشتباه، ناآشنايي تصحيح‌كنندگان با شيوه نگارش كاتبان و درنتيجه خوانش‌‌هاي نادرست، توجه‌نداشتن به وزن‌هاي عروضي در خوانش اشعار و خطاهاي خوانشي آشكار، افتادگي واژه‌‌ها، مشخص‌‌نبودن ابيات تضمين‌‌شده، تكراري چاپ‌‌شدن ابيات و مصراع‌‌ها، آشفتگي پاورقي‌‌ها در ارجاع به نسخه‌‌بدل‌‌ها.