درنگي بر ابياتي از كليم كاشاني (همداني)

ابوطالب كليم كاشاني (همداني)، خلاق‌المعاني ثاني، از شاعران برجسته قرن يازدهم هجري است. مضمون‌آفريني، خيال‌بندي، تمثيل و استفاده از عناصر فرهنگ عامه، كليم را به يكي از پيش‌آهنگان مضمون‌پرداز سبك هندي ـ اصفهاني تبديل كرده است. دقت در كلام و شعر او راهگشاي مضمون‌پردازي‌هاي بقيه شاعران سبك هندي خواهد بود. اين پژوهش به روش توصيفي ـ تحليلي است و در آن به برخي از واژه‌ها و عبارات و ابيات بحث‌برانگيز در ديوان كليم همداني دقت مي‌شود. همچنين نويسندگان اين مقاله هم‌زمان با بررسي برخي ابيات تأمل‌برانگيز، ماهيت تصوير و شعر كليم كاشاني را نيز تبيين كرده‌اند. نخست به برخي از بدخواني‌هاي مربوط به صورت‌هاي تصحيح‌شدۀ بعضي از ابيات كليم كاشاني مانند «خانه‌هاي چشم‌ پرگار» و «چشم زاغ» پرداخته شد و نگارندگان درباره صورت صحيح عبارت «خانه‌هاي چشم پرگار» در يكي از مثنوي‌هاي كليم پيشنهادهايي ارائه دادند؛ سپس با توجه‌ به تركيب «چشم داغ» در غزلي از كليم، به‌سبب التباس اين تركيب با چشم زاغ، پيشينه كاربرد چشم زاغ و وجه‌شبه آن بررسي شد. آنگاه با روابط بينامتني در شعر اين دوره و با بررسي مضامين مغفول و مهجور شعر كليم مانند ناخن دخل بجا، كاغذ گرده و كاغذ توتيا، اين نتيجه به دست آمد كه كليدواژه‌هاي نامبرده به‌سبب تأثير سخن كليم بر شعر هندي، از حالت درون‌مايه خاص و شخصي خارج شده و به يكي از مضامين سبك هندي تبديل شده‌ است.