بررسي و تحليل رسم فقر برپايه متون منثور عرفاني تا قرن هفتم هجري

فقر يكي از مهم‌ترين مراحل سير و سلوك عرفاني است. سالك در اين مرحله با نفي ماسوي‌الله و اظهار نيازمندي محض به آستان غني مطلق، به فناي في‌الله دست مي‌يابد كه غايت عرفان است. افزون‌بر حقيقت فقر، رسم فقر نيز با تأثير از قرآن كريم و روايات ـ به سبب اهميتي كه در هدايت انسان و دوري او از انحرافات دارد ـ بارها در سخنان مشايخ و متون متصوفه مطرح شده است كه بيان‌كنندۀ اهميت اين موضوع در سير و سلوك و رسيدن به آستان الهي است. نگارنده در اين مقاله با شيوۀ توصيفي ـ تحليلي مبتني ‌بر متون منثور عرفاني تا قرن هفتم مي‌كوشد با پاسخ‌دادن به اين پرسش كه مشايخ و نويسندگان متون عرفاني دربارۀ رسم فقر چه ديدگاه‌هايي دارند و نظر ايشان دربارۀ برتري فقر بر غنا يا تقدم غنا بر فقر در سلوك الي‌الله چيست؟ ثابت كند توجه به رسم فقر و ثمرات و شرايط آن، لازمۀ سير و سلوك و رسيدن به حق است. پرداختن به اين موضوع همراه با تأكيد بر اهميت فقر و استغناي عرفاني در منابع وحياني، سخنان مشايخ و عارفان و ديدگاه‌هاي ايشان دربارۀ رسم فقر، خود تأييدكننده اين موضوع است. همچنين توجه به دوگانگي مفهوم فقر در متون عرفاني و اهميت هر دو مفهوم آن در سير و سلوك، به درك صحيح‌تري از اصطلاح فقر در اين متون و ديدگاه‌هاي مشايخ مي‌انجامد.