بازخواني خيام در پرتو اوضاع زمانه خود مطالعه موردي باغشهر جنوب نيشابور (شادياخ)

باغشهر جنوبي نيشابور (شادياخ) با جاذبه طبيعي خود در طول تاريخ، حكام زيادي را جلب كرد و بنا بر كشفيات باستان‌شناسي، از تاريخ و پيشينه بسيار قديمي برخوردار است. پيش از اسلام گويا باغستاني شاه‌نشين بوده‌است. در اوايل دوره اسلامي از سرنوشت آن آگاهي چنداني حاصل نيست اما با برآمدن اولين سلسله‌هاي ايراني، باز بدان‌جا توجه شد. طاهريان در آباداني و مرمت شادياخ كوشيدند و گران‌مايگي‌اش را بازگرداندند. پس از سقوط دودمان طاهري، شادياخ تخريب شد و باز در دوره‌‌هاي بعدي تخريب و دگرباره تعمير شد و اين دور تا ضربه مهلك مغول ادامه داشت. چنين دوره‌هاي آبادي و ويراني، در ذهن مردمان نيشابور، مثالي از كردار و خصلت جهان و حتي آمدوشد فصول بود و با تأثر بِدان خو كرده بودند. اين جستار در پي آن است با مطالعات كتابخانه‌اي سرگذشت باغشهر را در بستر تاريخ نيشابور و تأثيري كه بر خيام گذارده بوده مورد توصيف و تحليل قرار دهد .نتايج نشان مي‌دهد باغشهر موردنظر ما شاهد جشن و سرورها، سوگ‌ها، تشريفات، خدعه‌ها و بالاخره آباداني‌ها و ويراني‌ها بود. گاهي مآمن ماهرويان و گاهي مكمن ددان شد و روزي خرابه‌هايش در ميان باغ و راغي به چشم مي‌خورد كه شاعري بر ربع و اطلال و دمن آن مويه مي‌كند.