شيوه‏هاي انتقال قدرت در اوسنه‏هاي عاميانه ايران

اوسنه‏هاي عاميانه ايراني دربردارنده مجموعه‏اي عظيم از واقعيت‏هاي فرهنگي و تاريخي جامعه ايراني است. دقت در افسانه‏ها مي‏تواند به روشن شدن زواياي تاريك تاريخ اجتماعي و فرهنگي كشور كمك شاياني كند. چگونگي به «قدرت رسيدن شاهان» و «انتقال قدرت» از شاهي به شاهي ديگر، بخش عظيمي از تاريخ مدون ايران را به خود اختصاص داده است. در اين مقاله در پي بررسي شيوه‏هاي «انتقال قدرت» در افسانه‏ها و مقايسه رخدادهاي توصيف شده در آنها‏ با وقايع تاريخي هستيم. در اوسنه‏ها روايت شده كه «انتقال قدرت» علاوه بر رسيدن تاج و تخت شاهي از پدر به پسر يا دختر يا داماد؛ مي‏تواند نتيجه جنگ و كودتا نيز باشد. مشابهت‏هاي بسياري بين افسانه‏ها و تاريخ از نظر نوع و فراواني رخدادها وجود دارد. پرواز دادن «مرغ سلطنت» و نشستن آن بر سر فردي كه بايد «به شاهي بر او آفرين» خواند، از جمله روش‏هاي رسيدن به شاهي در داستان‏ها است. تاثير باورهاي «زرواني» اعتقاد به «قسمت» و «تقدير غيرقابل تغيير» در انتقال قدرت، نمودي شايان توجه در اوسنه‏ها دارد. هنگامي كه مردمي انتقال قدرت را از گروهي به گروهي ديگر نتيجه «قسمت» بدانند، بديهي است كه انتقال تاج و تخت شاهي از پدري تاجدار به يكي از پسرانش و يا از شاهي به يكي از خويشاوندان نزديكش را بسيار ساده‏تر خواهند پذيرفت.