فقر عارفانه و حماسي در نگاه علامه اقبال لاهوري و اهالي سلوك

بحث فقر و فقير در نظرگاه عارفان و صوفيان جايگاهي بس مهم دارد. خواجه عبدالله در تعريف فقر مي‌گويد: «فقر نامي براي بيزاري جستن از دارايي و دارا ديدن خويش است».نجم‌الدين رازي، آن را با عزت و افتخار همزاد مي‌بيند، قشيري شعار اوليا و پيرايۀ اصفيايش دانسته و درويشان را گزيدگان خدا و موضع رازهاي او مي‌خواند. نوري، فقر را با آرامش، ايثار همراه ديده و ابوسهل خشاب آن را با عزّ و عرش مي‌نگرد. ابوحفص فقر را در سخا و فراخ دستي و نيز برتري داد برستد معنا مي‌كند و ابن جلا شرف فقر را زيبندۀ خراميدن مي‌داند. عبدالرزاق كاشاني، فقير را آن كسي مي‌داند كه هيچ دارايي و موجوديتي جز براي خدا نبيند. مولانا جلال‌الدين، فقر را با قناعت، امنيت، تقوي، ناز، استغناي معنوي و نهايتاً نور ذوالجلال درآميخته مي‌داند و سعدي هم آن را با بذل و بخشش، قناعت و آزادگي همريشه و همسو مي‌نگرد. شبستري هركاري را در وادي سلوك به وفق فقر عالي يافته و لسان‌الغيب- حافظ- هم ‌ارزش‌هايي چون قناعت، تنعم، خرسندي، بر تاج و تخت خسروي، آز ستيزي، بلندهمتي، كرامت، حشمت، دولت عشق، نازيدن بر فلك و حكومت بر ستاره را همه يكجا در فقر مي‌بيند.علامۀ اقبال لاهوري، فقر را مشتمل بر عرفان، حماسه، شكوه و سرفرازي دانسته و مجموعه‌اي از آموزه‌هاي حكمي، ارزشي و آييني را به‌ عنوان ثمرات و بركات آن برمي‌شمرد انسان فقير، انسان آرماني اقبال است.