زبان نمادين در اشعار عارفانه سنايي

شعر كلاسيك فارسي مشحون از ايماژها و تصاوير عاشقانه، عارفانه و ادبي است كه هر خواننده مشتاقي را سر ذوق مي‌آورد. اين شعر، پر است از مضامين و بن‌مايه‌هاي شهودي و عارفانه. در ميان شاعران كلاسيك فارسي، سنايي از جمله آغازكنندگان شعر عارفانه است. سنايي با شعر زاهدانه خويش، توانست صورت‌هاي شهودي و سير و سلوك عارفانه سالك راه حق را به زيبايي تصوير كند. در واقع سنايي اولين‌ شاعر ايراني‌ پس‌ از اسلام‌ به شمار مي‌رود كه‌ حقايق‌ عرفاني‌ و معاني و نمادين‌ تصوف‌ را در ادبيات مطرح كرد. سنايي در عصر خودش يك شاعر نوگرا بود. بيشتر پژوهندگان او را پايه‌گذار شعر عرفاني و رمزي مي‌دانند. كاري كه او آغاز كرد، با عطار نيشابوري تداوم يافت و در شعر جلال الدين محمد بلخي به اوج خود رسيد. درون‌مايه عرفاني و غزل‌سرايي عارفانه و عاشقانه، تنها نوآوري اين شاعر بزرگ در ادب پارسي نيست. او در بيشتر قالب‌هاي شعر پيش از خود بازنگري مي‌كند و حال و هوايي تازه در كالبد آنان مي‌دمد. سنايي با وارد كردن درون‌مايه‌هاي عرفاني، نمادين و استعاري، جان و روح تازه‌اي به كالبد بي‌جان قصيده دميد. سنايي به جز درون‌مايه‌هاي عرفاني و اندرزهاي اخلاقي؛ نوعي نقد اجتماعي را نيز وارد قصيده كرد. با اين تفاسير، رويكرد زبان‌شناختي به مفاهيم عرفاني و رمزي شعر سنايي، اهميتي دو چندان پيدا مي‌كند. از اين رو ما در اين مقاله سعي داريم ضمن تعريف زبان و كاركردهاي آن و نيز تعريف زبان نمادين، علاوه بر واكاوي و نحوه استفاده سنايي از آرايه‌هاي زباني در دو مجموعه به نام «حديقه الحقيقه» و «سير العباد الي المعاد»، وجوه نمادين اشعار او را بازنمايي كنيم.